Rolnictwo ekologiczne to światowy trend. Ten sektor z różnym nasileniem rośnie nie tylko w Unii Europejskiej, ale i w innych rejonach globu. Dzieje się tak głównie w wyniku coraz większego zainteresowania społeczeństw zdrowym stylem życia oraz działań proekologicznych podejmowanych przez rządy poszczególnych krajów, zwłaszcza tych wysoko rozwiniętych. Co warto wiedzieć o szeroko rozumianych środkach do produkcji ekologicznej?
Wojciech Niemiec
Unia Europejska wśród założeń związanych z rozwojem rolnictwa ekologicznego jako główne cele wskazała:
redukcję zużycia pestycydów, antybiotyków i nawozów,
zwiększenie do 2030 roku powierzchni upraw ekologicznych, które za 6 lat średnio dla całej wspólnoty powinny stanowić 25% w ogólnej strukturze produkcji rolniczej.
Obecnie suma upraw ekologicznych w Unii Europejskiej wynosi mniej więcej 16 mln hektarów*. Ich największe we wspólnocie areały znajdują się we Francji, Hiszpanii, Włoszech, Niemczech i w Austrii. W Polsce po kilku spadkowych latach od 2019 roku powierzchnia upraw ekologicznych ponownie stopniowo rośnie. Tendencja ta jest szczególnie widoczna w województwach zachodniopomorskim i lubelskim. W 2022 roku tego rodzaju produkcję prowadziło 21,2 tys. gospodarstw, na łącznej powierzchni 554,6 tys. hektarów**. Nasz kraj, mając na uwadze powyższe założenia unijnej polityki rolnej, stawia sobie za cel podwojenie areału upraw ekologicznych, czyli osiągnięcie miliona hektarów do 2030 roku.
Wsparcie dla dobrych praktyk – ekoschematy
Rozwój upraw ekologicznych odbywa się przy pomocy Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej, w którym zawarto wiele mechanizmów wsparcia przeznaczonych dla producentów ekologicznych. Wsparcie finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE na lata 2023–2027 obejmuje interwencje w formie płatności bezpośrednich, czyli: podstawowe wsparcie dochodów, płatność dla młodych rolników oraz wsparcie związane z produkcją (przyznawane w 13 określonych sektorach). Nowym elementem systemu płatności bezpośrednich są ekoschematy, w ramach których rolnik realizuje wykraczające poza podstawowe wymogi określone korzystne działania na rzecz środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt. Są to dobrowolne, jednoroczne zobowiązania, które rolnik może podjąć, aby otrzymać dofinansowanie. Różnią się one między sobą zakresem wsparcia finansowego i prac, jakie się z nimi wiążą.
Obecnie możliwe do zrealizowania ekoschematy to:
Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi – 8 praktyk (ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt, międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe, opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia, zróżnicowana struktura upraw, wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo, uproszczone systemy uprawy, wymieszanie słomy z glebą). Kwota wsparcia jest zależna od zrealizowanych praktyk (każda ma oddzielny systemem punktowania).
Obszary z roślinami miododajnymi – ma na celu tworzenie obszarów z roślinami miododajnymi poprzez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych (dopłata ±269 EUR/ha).
Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych – warunkiem uzyskania płatności jest wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia, gdy stan wysycenia profilu glebowego wodą utrzymuje się na poziomie minimum 80%, co najmniej przez 12 następujących po sobie dni, w okresie od 1 maja do 30 września (dopłata ±63 EUR/ha).
Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin – płatność jest przyznawana do powierzchni upraw prowadzonych w danym roku zgodnie z metodyką IP. Warunkiem uzyskania płatności jest odbycie szkolenia z IP, prowadzenie upraw pod nadzorem jednostki certyfikującej oraz utrzymanie powierzchni trwałych użytków zielonych odpowiadającej powierzchni upraw prowadzonych w systemie IP (dopłata ±292 EUR/ha).
Biologiczna ochrona upraw – ma na celu ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin. W tym przypadku należy wykonać przynajmniej jeden zabieg ochrony roślin z zastosowaniem zarejestrowanego przez MRiRW preparatu mikrobiologicznego, zgodnie z etykietą na opakowaniu. Warunkiem uzyskania płatności jest przekazanie do ARiMR (w terminie do 31 sierpnia) imiennego dokumentu potwierdzającego zakup preparatu mikrobiologicznego (faktury), wskazującego, jaki środek ochrony roślin został nabyty, oraz jego ilość. Przeprowadzenie zabiegu chemicznym środkiem ochrony roślin jest dopuszczone w przypadku, gdy eliminacja danego agrofaga za pomocą zastosowanego mikrobiologicznego środka ochrony roślin okaże się nieskuteczna. Rolnik jest również zobowiązany do prowadzenia rejestru działań agrotechnicznych (dopłata ±90 EUR/ha).
Jak złożyć wniosek o ekoschematy w 10 krokach
Wnioski o przyznanie płatności w ramach ekoschematów powierzchniowych (w tym istotnego z punktu widzenia producentów warzyw ekoschematu Biologiczna ochrona upraw) należy składać do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wyłącznie w formie elektronicznej w aplikacji eWniosekPlus, za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE). Poniżej krótka instrukcja.
Otwórz stronę https://www.gov.pl/web/arimr, wybierz zakładkę eWniosekPlus i zaloguj się, podając numer identyfikacyjny i hasło.
W sekcji Załatw sprawę wybierz temat „płatności obszarowe”.
W płatnościach obszarowych wybierz akcję „złożenie wniosku o płatności (aplikacja eWniosekPlus)”.
Kliknij przycisk „złóż wniosek w aplikacji eWniosekPlus”.
W zakładce Wnioski wybierz „Wniosek o przyznanie płatności” dotyczący roku, w którym zastosowałeś biologiczną ochronę upraw.
Przejdź do zakładki płatności, następnie płatności do ekoschematów i wybierz „schematy na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (ekoschematy)”.
Przejdź do zakładki Mapa, kliknij na ikonę buraka, a następnie na ikonę ołówka przy tej uprawie, w której zastosowałeś zabieg z użyciem preparatu mikrobiologicznego.
Na karcie Uprawy w ekoschematach, wybierz E_BOU (Biologiczna ochrona upraw), następnie kliknij „zapisz”.
Do ARiMR dostarcz rejestr zabiegów agrotechnicznych, który wskazuje, na jakiej powierzchni został zastosowany biologiczny środek ochrony upraw oraz imienny dokument (fakturę) potwierdzający zakup tego środka ochrony roślin. Przejdź do zakładki Dokumenty uzupełniające, następnie wybierz Załączniki niemerytoryczne i dodaj załączniki Z0200 – Skan dowodu zakupu biologicznego środka ochrony roślin oraz Z0273 – Wykaz realizacji zastosowania biologicznego środka ochrony roślin. Następnie potwierdź poprawność danych, zaznacz check-box i wyślij dokument. Przejdź do zakładki Podsumowanie, zatwierdź wszystkie wymagane zgody i kliknij „wyślij wniosek”.
Środki ochrony roślin kwalifikujące się do dopłaty w ramach ekoschematu Biologiczna ochrona upraw
Poniżej charakterystyka wybranych biologicznych środków ochrony roślin, które zgodnie z rejestracją MRiRW kwalifikują się do dopłaty w ramach ekoschematu Biologiczna ochrona upraw.
Biocontrol T34 (Trichoderma asperellum szczep T34) – fungicyd biologiczny, bezpieczny, zrównoważony i wszechstronny. Do stosowania zapobiegawczego w celu ochrony roślin uprawnych przed występowaniem patogenów Fusarium spp. i Pythium spp. Grzyb znajdujący się w preparacie wykazuje zdolność do kolonizacji podłoża i strefy korzeniowej roślin, gdzie konkuruje z patogenami o przestrzeń i składniki pokarmowe. Może również pasożytować na grzybach chorobotwórczych roślin. Ponadto stymuluje naturalne mechanizmy obronne rośliny (ISR). Niewątpliwą zaletą tego biofungicydu jest szeroki zakres rejestracji, obejmujący takie uprawy, jak: kapusta, brokuł, kalafior, sałata, cebula, czosnek, por, cukinia, dynia, ogórek, fasola zwykła, marchew, pietruszka, rzodkiewka, pomidor, papryka.
Delfin WG (Bacillus thuringiensis spp. kurstakis szczep SA-11) – insektycyd biologiczny, przeznaczony do zwalczania zwójek liściowych oraz gąsienic: bielinkowatych, tantnisiowatych, sówkowatych. Preparat zawiera bakterie, które zakłócają funkcjonowanie nabłonka jelita środkowego owadów. Mają toksyczne działanie dla larw. Bioinsektycyd jest zarejestrowany w uprawach w gruncie, takich jak: jabłoń, grusza, winorośl, kapusta głowiasta biała, kapusta głowiasta czerwona, kapusta pekińska, kapusta włoska, kapusta brukselska, jarmuż, brokuł, kalafior, oraz pod osłonami: bakłażan, pomidor, ogórek, cukinia, melon, rośliny ozdobne.
…aktualną listę biologicznych środków ochrony roślin można wyszukiwać na dwa sposoby:
Poprzez wyszukiwarkę środków ochrony roślin na stronie MRiRW (https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin—zastosowanie). Po rozwinięciu filtrów, w polu „środek mikrobiologiczny” należy wybrać opcję „tak”. Wyszukiwarka pokaże dostępne środki mikrobiologiczne z rejestracją MRiRW, kwalifikujące się do uzyskania dopłat w ramach ekoschematu Biologiczna ochrona upraw.
Poprzez rejestr środków ochrony roślin dostępny na stronie MRiRW. Po wejściu na stronę https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rejestr-srodkow-ochrony-roslin należy otworzyć Rejestr środków ochrony roślin (plik Excel), a następnie w kolumnie „uwagi” wyfiltrować 3 (środek mikrobiologiczny – wg legendy pod tabelą).
Unia Europejska wśród założeń związanych z rozwojem rolnictwa ekologicznego jako główne cele wskazała: