Wapń – nawożenie warzyw

Większość producentów papryki, pomidorów czy warzyw kapustnych stosuje nawożenie dolistne wapniem w celu poprawy jakości i zdolności przechowalniczej. Warto jednak pamiętać, że wapń jest jednym z najważniejszych składników budulcowych warzyw, dlatego należy również zadbać o odpowiednie zaopatrzenie gleby w przyswajalne formy wapnia, aby warzywa mogły z niego korzystać w całym okresie wegetacji.

Wapń jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej, dzięki czemu budowa tkanek jest stabilna. Wpływa na właściwą gospodarkę hormonalną roślin i kontroluje odpowiednią strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych oraz organelli (tj. jąder i mitochondriów). Ma również wpływ na podziały komórek, ich wzrost oraz funkcjonowanie. Działa odwadniająco na koloidy plazmy. Jest też składnikiem enzymów oddechowych (przy niskiej zawartości wapnia przechowywane warzywa intensywniej oddychają, w następstwie czego szybciej tracą turgor). Wapń zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych warzyw, np. suchej zgnilizny wierzchołkowej pomidora i papryki czy brunatnieniu brzegów liści (tipburn) warzyw kapustnych i sałaty. Zwiększa jędrność i trwałość przechowalniczą warzyw.

Pogoda – pobieranie wapna przez  warzywa

Na pobieranie wapnia istotny wpływ ma przebieg pogody, ponieważ wapń transportowany jest w roślinie od korzeni do liści i owoców głównie z wodą podczas transpiracji. W ten sposób w czasie słonecznych dni jest on szybko transportowany do nadziemnych organów rośliny, oczywiście pod warunkiem, że zawartość wapnia w glebie jest wystarczająca i panuje odpowiednia wilgotność gleby umożliwiająca jego pobranie. Drugi sposób absorpcji wapnia przebiega podczas transportu floemowego za pomocą białek kanałowych. Umożliwia on selektywny transport wapnia do organów, które go najbardziej potrzebują. Chłodna i mokra wiosna ogranicza rozwój systemu korzeniowego i jego aktywność, a okresy suszy powodują zahamowanie pobierania wapnia i transport do owoców oraz liści.

Pamiętaj!

Poprawa odczynu gleby oraz podniesienie koncentracji łatwo dostępnego dla warzyw wapnia w glebie ma ogromne znaczenie dla prawidłowego ich wzrostu i plonowania. Ułatwia uzyskanie owoców o bardzo wysokiej jakości, odpornych na urazy mechaniczne podczas zbiorów, nadających się do długiego przechowywania.

Analiza przyswajalności

Optymalna zawartość przyswajalnego wapnia w glebie niezbędnego do prawidłowego wzrostu systemu korzeniowego, budowy organów wegetatywnych i dobrej jakości warzyw kształtuje się na poziomie 1000–1500 mg/l gleby. Niestety tylko nieznaczna część producentów warzyw wykonuje takie analizy. Z przeprowadzonych przez nas badań wynika także, że różnice w zawartości przyswajalnego wapnia w glebach są ogromne i wahają się w przedziale 213–2620 mg/l gleby. Przy czym często, nawet w przypadku gleb o uregulowanym odczynie, czyli o pH 6,2–6,8, zawartość przyswajalnego wapnia jest zwykle bardzo niska (na poziomie 250–400 mg/l gleby), ponieważ zdecydowana większość wapnia zastosowanego w wapnie nawozowym została zużyta do odkwaszenia gleby. Dobra zawartość przyswajalnego dla roślin wapnia w glebie zapewnia wysoką koncentrację tego składnika w roztworze glebowym i dzięki temu dobre zaopatrzenie warzyw w ten składnik, a co za tym idzie – prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, organów wegetatywnych i owoców. Zawartość wapnia w roztworze glebowym waha się w przedziale 66–493 mg/l, a w skrajnych wypadkach w 2015 roku wynosiła nawet 7993 mg/l gleby.

Na pobieranie wapnia mają wpływ zawarte w glebie antagonistyczne wobec niego pierwiastki, takie jak potas (w regionie grójeckim ponad 60% gleb ma wysoką zawartość przyswajalnego potasu), magnez, jon amonowy NH₄ oraz glin (wysoka zawartość związków glinu jest nagminna na glebach bardzo kwaśnych o pH 4,5, których w regionie grójeckim jest prawie 15%).

Racjonalne wapnowanie

W naszych warunkach klimatycznych roczne straty wapnia (przenikanie go w głąb gleby) wynoszą ok. 150 kg/ha, natomiast rośliny uprawne pobierają go 30–150 kg/ha. Stosowanie nawozów azotowych zawierających azot amonowy i amidowy także silnie zakwasza glebę i powoduje straty wapnia na poziomie do 250 kg/ha. W związku z tym w celu zapewnienia odpowiedniego odczynu gleby oraz łatwo dostępnego dla roślin wapnia odżywczego należy zadbać o racjonalne wapnowanie gleb na podstawie analizy. W przypadku gleb lekkich, kwaśnych i ubogich w magnez należy stosować nawozy wapniowo-magnezowe typu dolomit, np. Wap Mag, Dolomag, Wapniak Kornicki. Dla gleb kwaśnych o odpowiedniej zawartości magnezu najlepszy jest Wapniak Kornicki, Wapniak Jurajski i Physiomax. Natomiast gleby średnie i ciężkie, kwaśne i ubogie w magnez najlepiej nawozić Oxyfertilem 75/25. Nawozy wapniowe najlepiej stosować jesienią po zbiorach przedplonu. Bardzo ważne jest, aby wapnowanie wykonać przynajmniej 3–4 tygodnie przed zastosowaniem nawozów fosforowo-potasowych. Nawozami, które zapobiegają zakwaszeniu gleb i dostarczają łatwo przyswajalnego wapnia, są: Tropicote, saletra wapniowa czeska, Nitrabor i Unika Calcium.

Wapń ma ogromny wpływ na:

• tworzenie struktury gruzełkowatej gleby – na glebach kwaśnych następuje degradacja chemiczna i rozpad struktur wtórnych minerałów ilastych,
• lepsze wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów mineralnych, jak azot, fosfor, potas, magnez, molibden,
• rozwój systemu korzeniowego,
• aktywność mikroorganizmów glebowych – na glebach kwaśnych zmniejsza się udział i spada aktywność bakterii nitryfikacyjnych oraz symbiotycznych, wzrasta ruchliwość metali ciężkich, zwłaszcza kadmu, ołowiu i glinu (nagromadzenie metali ciężkich w glebie może doprowadzić do ich nadmiernej koncentracji w roślinach, a wysoka zawartość tych metali w owocach i warzywach dyskwalifikuje ich przydatność do konsumpcji).

Wielofunkcyjna nowość

Nowym nawozem na polskim rynku jest ASX CaTS tiosiarczan wapnia, bardzo popularny w USA przede wszystkim ze względu na szerokie zastosowanie: jako źródło wapnia i siarki, inhibitor ureazy i stabilizator azotu w glebie oraz preparat zmniejszający zasolenie gleby. Nawóz poprawia strukturę gleby i retencję wody, wzmacnia system immunologiczny i zdrowotność roślin. Zastosowanie ASX CaTS zwiększa także dostępność potasu, magnezu, żelaza i manganu. Może być stosowany w formie oprysku, do irygacji i fertygacji oraz nawożenia dolistnego. ASX CaTS zawiera 9% CaO i 25% SO3. Praktycznie cały wapń zawarty w nawozie jest łatwo dostępny dla roślin. Do nawożenia doglebowego we wszystkich uprawach warzywniczych stosujemy go w dawce 15–20 l/ha. Oprysk gleby należy wykonać przed siewem nasion i sadzeniem rozsady. Bardzo skutecznym sposobem aplikacji nawozu ASX CaTS jest irygacja, czyli nawożenie podczas deszczowania (zalecane dawkowanie 30–80 l/ha), które niestety wciąż jest rzadko praktykowane przez producentów (większość nawadnia plantacje samą wodą bez dodatku jakichkolwiek nawozów). ASX CaTS jest doskonałym źródłem wapnia i siarki dla warzyw kapustnych, cebuli, czosnku, marchwi, selera oraz papryki, pomidorów i ogórków uprawianych w tunelach, w których są zainstalowane systemy do nawadniania. Fertygacje tych warzyw należy wykonywać 2–3 razy w sezonie, stosując 10–15 l/ha.

Papryka i pomidor w dobrej kondycji

Drugim nowatorskim środkiem przeznaczonym do zwiększenia dostępności wapnia odżywczego pochodzącego z gleby jest Calicitor. Nawóz ten polecamy szczególnie producentom papryki i pomidorów. Preparat zawiera 10% CaO skompleksowanego kwasami karboksylowymi. Calicitor stosujemy w dawce 40–80 l/ha dzielonej podczas fertygacji. Pierwszy zabieg należy wykonać po wytworzeniu się pąków kwiatowych, następnie raz w tygodniu przez okres 4–6 tygodni. Ten sposób aplikacji preparatu zdecydowanie poprawia kondycję roślin (stosując Calicitor, można uzyskać np. idealne owoce papryki bez jakichkolwiek objawów suchej zgnilizny wierzchołkowej).

Krzysztof Zachaj