Fuzaryjna zgnilizna cebuli – rozwiązanie problemu

Grzyby z rodzaju Fusarium, sprawcy fuzaryjnej zgnilizny cebuli, stanowią istotny problem w uprawie cebuli. Są one zaliczane do jednych z najgroźniejszych patogenów glebowych. Wywoływana przez nie choroba najszybciej uwidacznia się w uprawach prowadzonych przez kilka lat na tym samym stanowisku, bez stosowania płodozmianu. Poza ochroną konwencjonalną zwalczanie fuzarioz jest możliwe przy użyciu preparatów biologicznych, zawierających grzyby z rodzaju Trichoderma.

Wojciech Niemiec

W sezonie 2022 upalne lato w zachodniej Europie oraz wojna w Ukrainie nie sprzyjały uprawom cebuli, a mimo to w Polsce odnotowano zbiory tego gatunku na poziomie 643 tys. ton, czyli nieznacznie, bo o 4%, wyższe, w porównaniu do roku 2021 roku. Natomiast w bieżącym sezonie (2023) wstępne szacunki GUS mówią o 630 tys. tonach, czyli wskazują na niższe zbiory niż w latach ubiegłych. Aby wyprodukować wysokiej jakości cebule, które uzyskają najwyższe ceny na rynku krajowym i zagranicznym, należy zadbać o odpowiednią ochronę upraw przed chorobami i szkodnikami, które znacząco obniżają wartość handlową warzyw, a nawet mogą doprowadzić do utraty całego plonu. Do takich zagrożeń należy fuzaryjna zgnilizna cebuli.

Fuzaryjna zgnilizna cebul – oblicza choroby

Fuzaryjna zgnilizna cebuli atakuje uprawę we wszystkich stadiach jej rozwoju, wywołując brunatne plamy i powodując mięknięcie tkanek. W uprawie polowej cebuli jej objawy często są mylone z przedwczesnym zakończeniem okresu wegetacyjnego, ponieważ najbardziej widoczne symptomy to zmiana barwy szczypioru na żółtobrązową oraz zbrązowienie i obumarcie korzeni.

Rozwojowi choroby sprzyjają abiotyczne czynniki stresowe, takie jak wysoka temperatura i susza. Podczas upalnej i suchej pogody liście więdną i obumierają, a cebule stają się miękkie, brązowe i rozpadają się. Patogen może porażać też nasiona, wówczas po pęknięciu okrywy nasiennej widoczne są zbrunatniałe tkanki, a wschodzące kiełki brązowieją i zamierają. Na obumarłych siewkach rozwijają się strzępki i zarodniki grzyba, które w warunkach wysokiej wilgotności są w stanie zainfekować siewki rosnące obok. Na trzytygodniowych, bardziej rozwiniętych siewkach widoczne jest natomiast nekrotyczne zbrązowienie podstawy cebuli, które stopniowo rozszerza się, przerastając przez tkanki ku górze. Na skutek rozwijającej się nekrozy następuje zaburzenie gospodarki wodnej oraz pobierania składników pokarmowych, co prowadzi do sukcesywnego żółknięcia i brązowienia szczypioru. Na starszych cebulach objawy chorobowe są widoczne na podstawie cebuli w postaci zgnilizny, która stopniowo przerasta 2/3 wysokości rośliny. Porażeniu ulegają również korzenie, które w wyniku rozwoju choroby ograniczają pobieranie składników pokarmowych oraz wody, co prowadzi do zamierania roślin.

Na porażonych cebulach kiełkują białe lub biało-różowe strzępki grzyba, z których powstają zarodniki mogące przetrwać w glebie lub resztkach roślinnych nawet przez 15 lat. W czasie wegetacji na polu choroba na cebulach rozwija się nierównomiernie, często zamieranie roślin widoczne jest placowo i sukcesywnie rozszerza się po polu. W warunkach ciepłej i wilgotnej pogody następuje rozwój Fusarium również na wykopanej, suszącej się cebuli. Zainfekowane cebule stanowią też źródło problemów przechowalniczych, ponieważ poprzez stykanie się egzemplarzy zainfekowanych ze zdrowymi dochodzi do rozprzestrzeniania się choroby.

Profilaktyczne działania

Aby zminimalizować ryzyko straty w plonie cebuli powodowanych przez grzyby z rodzaju Fusarium, należy unikać gleb zainfekowanych, na których poprzednio uprawiano cebulę, pozostawiania resztek pożniwnych oraz zadbać o odpowiednią dezynfekcję narzędzi uprawowych. Ponadto stanowisko pod uprawę cebuli powinno być położone na terenie przewiewnym, z dala od zbiorników wodnych i łąk, które powodują występowanie długo utrzymującej się mgły. Gleba powinna być dobrze uprawiana i nawożona, gdyż rośliny są bardziej porażone na plantacjach źle zlokalizowanych i z niewłaściwą agrotechniką. W ograniczaniu fuzaryjnej zgnilizny cebuli bardzo istotny jest odpowiedni płodozmian – uprawa roślin zbożowych przez 2–3 lata. Ważny jest również odpowiedni dobór nasion i dymki ze sprawdzonych źródeł, gwarantujących zdrowotność zakupionego materiału.

„Broń” mikrobiologiczna czyli Trichoderma asperellum

Trichoderma asperellum to mikroskopijne grzyby, które wykazują cztery mechanizmy działania w ograniczaniu Fusarium:

•  nadpasożytnictwo patogenów (grzybnia przerasta przez patogen i dokonuje jego rozkładu),
•  indukowanie odporności systemicznej ISR (stymulacja naturalnych mechanizmów obronnych roślin uprawnych),
•  kolonizacja korzeni (tworzenie naturalnej bariery i konkurencja z patogenem o miejsce do rozwoju i składniki pokarmowe),
•  produkcja enzymów (rozkład ścian komórkowych patogenu i stwarzanie warunków niekorzystnych do jego wzrostu).

Jednym z preparatów zawierających zarodniki grzyba Trichoderma asperellum szczep T34 i dopuszczonych do ochrony cebuli przed grzybami z rodzaju Fusarium jest Biocontrol T34. Ten bezpieczny, zrównoważony i wszechstronny naturalny fungicyd mikrobiologiczny w formie proszku (WP) jest przeznaczony do stosowania zapobiegawczego. Zastosowanie preparatu Biocontrol T34 w ochronie cebuli przed Fusarium jest możliwe poprzez:

•  zmieszanie z podłożem uprawowym w dawce 0,01 g/l (10 g/m³) przed sadzeniem roślin,
•  opryskiwanie podłoża uprawowego w dawce 0,5 g/m² po siewie lub wysadzeniu roślin,
•  nawadnianie w dawce 0,25 kg/ha w trakcie uprawy do zbiorów,
•  opryskiwanie powierzchniowej warstwy gleby przed sadzeniem lub siewem na otwartym polu – w dawce 0,25 kg/ha od dnia siewu/sadzenia do końca fazy 6 liści właściwych.

Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.

W doświadczeniu przeprowadzonym w 2018 roku w Austrii w miejscowości Schönfeld wykazano, że zastosowanie biofungicydu Biocontrol T34 ograniczyło presję Fusarium w uprawie cebuli o 70%.