Proces produkcji rozsady to pierwszy, a zarazem decydujący etap uprawy warzyw pod osłonami. Rozsadę po ok. 2 tygodniach od wysiania nasion, kiedy siewki mają rozwinięte liścienie i widoczny już jest zaczątek pierwszego liścia pikujemy do multiplatów lub doniczek z przygotowanym podłożem. Rozsady wysiewa się generalnie w okolicach 15 marca, ale nie później niż 10 kwietnia, natomiast na miejsce stałe sadzi się po 15 maja.

Jakość rozsady

Do czynników decydujących o jakości rozsady zalicza się między innymi: termin sadzenia, temperaturę otoczenia (powinna wynosić ok. 18 -22°C), wilgotność (należy pamiętać aby nie przesuszyć podłoża, ale też nie wolno go przelać) oraz prawidłowe nawożenie młodych roślin. Niedobór składników pokarmowych może skutkować wyprodukowaniem słabszej rozsady oraz wydłużyć uprawę i opóźnić sadzenie. Natomiast przenawożenie może spowodować zasolenie podłoża, co jest bardzo niekorzystne dla młodego systemu korzeniowego. W multiplatach często dochodzi do niedoborów składników pokarmowych, ponieważ intensywnie rosnąca rozsada szybko zużywa składniki pokarmowe, a mała objętość pojedynczej komory w multipalecie zapewnia niewielkie zapasy wody. Rośliny, które podlewa się zbyt często i obficie, są narażone na choroby.

Przygotowanie podłoża

Do produkcji rozsady warzyw wykorzystywane są podłoża na bazie torfu wysokiego lub jego mieszaniny z perlitem lub włóknem kokosowym a czasem z piaskiem. Podłoża z torfu wysokiego charakteryzują się niską zawartością składników pokarmowych. W tym przypadku wszystkie składniki pokarmowe wnosi się przy użyciu nawozów mineralnych, dzięki czemu można precyzyjnie uzupełnić zapotrzebowanie na składniki pokarmowe roślin. Należy jeszcze zwrócić uwagę, że torf wysoki ma naturalnie kwaśny odczyn pH i wynosi zazwyczaj 3,5-4,5 i trzeba go odkwasić poprzez dodanie np. kredy nawozowej w dawce ok. 5-10 kg kredy na 1 m3 torfu. Można również zastosować kredę z dodatkiem węglanu magnezu, ponieważ dodatkowo wzbogacamy podłoże w dostępny dla roślin magnez. Do wzbogacania podłoża można używać zarówno nawozów pojedynczych, jak i  wieloskładnikowych. W przypadku sporządzania substratu z torfu wysokiego, który jest ubogi w składniki pokarmowe, lepszym rozwiązaniem jest użycie gotowego nawozu wieloskładnikowego N, P, K w formie bezchlorkowej np. Rosafert 12-12-17 + mikro lub Rosafert 10-08-24 + mikro. Takie rozwiązanie jest wygodne, ponieważ każda granulka nawozu zawiera wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Pozwala to na uzyskanie równomiernego stężenia nawozu w całej objętości podłoża, dzięki czemu wzrost roślin będzie wyrównany. Jeżeli zastosuje się nawóz granulowany (4-6 mm), to po pierwszym wymieszaniu z wilgotnym podłożem powinno się go jeszcze potem kilkakrotnie przemieszać już po rozpuszczeniu granulek, szczególnie jeśli rozsadę produkuje się w multiplatach. Można również zastosować nawóz startowy Microstar PMX lub Microstar PZ, który przeznaczony jest do startowego nawożenia warzyw. Nawóz ma postać mikrogranulatu o średnicy 0,5-1,0 mm. Rozpuszcza się w wodzie szybko i całkowicie. Fosfor w nawozie występuje w postaci połączeń organicznych, co zapewnia szybką dostępność składników niezależnie od pH gleby. Cynk stymuluje rozwój hormonów wzrostu oraz zwiększa odporność roślin na niskie temperatury. Dobre zaopatrzenie roślin w cynk od samego kiełkowania nasion gwarantuje prawidłowy wzrost i wysokie plony.  Najefektywniejszy jest współrzędny wysiew specjalistycznych nawozów z nasionami roślin w dawce 0,3 – 0,5 kg/m3 podłoża. Kolejną sprawą jest fakt, że nawożenie startowe pokrywa zazwyczaj potrzeby pokarmowe roślin do fazy 1-2 liści. Dla gatunków o stosunkowo krótkim okresie produkcji rozsady, na przykład sałaty, nawożenie startowe może pokryć większą część zapotrzebowania na składniki odżywcze i wprowadza się tylko dokarmianie dolistnie. Generalnie należy przestrzegać zasady, że do podłoża przeznaczonego do wysiewu nasion stosuje się niższe dawki nawozów (0,5-0,75 kg/m3), a do pikowania wyższe (1,0-1,5 kg/m3). Dla pomidora i ogórka zaleca się wyższe nawożenie (1,5-2,5 kg/m3) substratu do pikowania.

Gotowe substraty

W sklepach ogrodniczych są specjalne substraty do produkcji rozsady. Charakteryzują się one uregulowanym odczynem i zawierają już w swoim składzie nawóz pokrywający potrzeby pokarmowe roślin na 2-3 tygodnie. Przy ich użyciu należy jeszcze dodatkowo zasilić rozsady w formie nawożenia pogłównego. Najczęściej jest to dokarmianie dolistne nawozami azotowymi, np. saletrą amonową lub wapniową w stężeniu 0,3-0,7% lub przy użyciu nawozów wieloskładnikowych typu Rosasol lub Rosaleaf. Zabiegi wykonuje się co 7-10 dni, w zależności od kondycji roślin. Najwygodniej jest wnosić nawozy podlewając rośliny pożywką zawierającą wszystkie składniki pokarmowe. Stężenie takiej pożywki powinno wynosić 0,05-0,2%, w zależności od gatunku i tempa wzrostu roślin. Przykładowo, gdy rozsada jest produkowana w nieogrzewanym tunelu foliowym a temperatura jest poniżej 12°C, to należy rośliny dolistnie dokarmiać nawozami o wysokiej zawartości fosforu. Gdy rośliny są poddawane działaniu czynników stresowych (np. niedobór światła, temperatura niższa od optymalnej, uszkodzenia systemu korzeniowego) warto stosować biostymulatory wzrostu.

Wczesna wiosna

Bardzo ważne jest aby nie zapomnieć o dokarmianiu mikroelementami wczesną wiosną przy niedoborze światła lub gdy temperatura spada poniżej optimum. Warzywa kapustne są bardzo wrażliwe na niedobór boru i molibdenu, dlatego dodatkowe dokarmianie tymi mikroskładnikami lub dodanie ich do podłoża korzystnie wpływa na jakość rozsady i późniejszy wzrost roślin na miejscu stałym. Natomiast ogórek i pomidor jest dość wrażliwy na niedobór żelaza. Nawóz Mikrostar Complex, zawiera w swoim składzie wszystkie niezbędne mikroelementy i w zupełności pokryje całe zapotrzebowanie młodej rozsady na mikroelementy. Dodatkowo wzmocni rośliny i poprawi ich odporność na niekorzystne warunki np. na niedobór światła. Mikrostar Complex stosuje się podlewając rośliny roztworem 15 – 20 g nawozu na 1000l wody. Nawóz najlepiej dodawać do zbiornika z saletrą wapniową DUCANIT lub Calcinit. W przypadku, gdy zaobserwujemy stres u roślin, lub zaniepokoi nas słabe kiełkowanie i wzrost należy zastosować nawóz Humicraft Liquid, który jest organicznym stymulatorem wzrostu roślin. Dodatkowo produkt poprawia jakość podłoża, tzn. jest ono mniej podatne na przesuszanie się. Humicraft Liquid zwiększa efektywność zastosowanych nawozów, przez co rozsada jest wyrównana i w dobrej kondycji. W swoim składzie zawiera: Kwasy humusowe, Algi, Aminokwasy, Potas i Żelazo. Nawóz można stosować w formie oprysku doglebowego ale również poprzez systemy nawodnieniowe w dawce  0,5 – 1,0 l/ ha w 500 – 1000 L wody. Przed wysadzeniem warto jeszcze podlać rozsadę nawozem Fosfiron Cu lub Fosfiron Mg w stężeniu 0,2 – 0,3%. Pełni on funkcję fungistatyczną to znaczy, że wykazuje bardzo dobre działanie wspomagające ochronę przed chorobami grzybowymi między innymi wzmacnia odporność na zgorzel siewek.

Iwona Polewska-Jankowiak