Jak poprawnie rozpoznać choroby szczypioru cebuli?

Właściwe rozpoznanie chorób szczypioru cebuli to kluczowy element skutecznej ochrony. Jak dotychczas najważniejszymi i najlepiej rozpoznawanymi chorobami były: mączniak rzekomy i alternarioza. Tymczasem na cebuli mogą pojawiać się również inne patogeny jak chociażby grzyby z rodzaju Stemphylium czy specyficzny gatunek szarej pleśni atakującym przede wszystkim szczypior jakim jest Botrytis squamosa. Dość często te jednostki chorobowe pozostają niedostrzegane, a walka z nimi powoli staje się nieodzownym elementem ochrony.

Mączniak rzekomy – najbardziej znany grzyb w uprawie cebuli

Najbardziej znanym grzybem, którego destrukcyjny charakter zna chyba każdy producent cebuli jest mączniak rzekomy. Pierwsze objawy porażenia są mało charakterystyczne. W początkowym okresie szczypior porażonych roślin przestaje rosnąć i jaśnieje. Charakterystycznym objawem porażenia szczypioru przez mączniaka rzekomego jest pojawienie się na powierzchni liści białoszarego, obfitego nalotu. Niestety dość często zarodnikowanie grzyba nie jest poprzedzone występowaniem żadnych innych objawów co znacznie utrudnia wdrożenie skutecznej ochrony. Niekiedy występowanie nalotu może poprzedzać obecność koncentrycznych, dużych, jasno-żółtych, rozległych plam na powierzchni tkanek. Zaatakowane części roślin zamierają, a na zamarłych tkankach pojawiają się różne grzyby wtórne w postaci ciemnych nalotów, które powodują rozkład obumarłych tkanek. Do zwalczania mączniaka rzekomego skutecznym rozwiązaniem jest zastosowanie takich fungicydów jak: Armetil M 72,5 WP (2,5 kg/ha), Vondozeb 75 WG (2 kg/ha), Infinito 687,5 SC (1,6 l/ha), Mildex 711,9 WG (2,5 kg/ha), Signum 33 WG (1 kg/ha), Curzate M 72,5 WP (2 -2,5 kg/ha), Amistar Opti 480 SC (2-2,5 l/ha).

Objawy mączniaka rzekomego

Koncentryczne plamy na liściach spowodowane przez mączniaka rzekomego

Plantacja silnie porażona przez mączniaka rzekomego

Alternaria i Stemphylium – sprawcy groźnych chorób szczypioru cebuli

Kolejnymi patogenami będącymi sprawcami groźnych chorób szczypioru cebuli są grzyby z rodzaju Alternaria i Stemphylium. Objawy przez nie powodowane są bardzo podobne. Początkowo na powierzchni liści pojawiają się żółte lub jasno-brązowe, lekko wodniste plamy.

Klasycznym objawem alternariozy są brązowo-fioletowe plamy zmieniające barwę na brunatno-czarną i pokryte charakterystycznym aksamitnym nalotem.

Alternarioza – objawy

Stemphylium – objawy występowania na uprawach cebuli

W przypadku Stemphylium plamy są tymczasem wyraźnie wydłużone, z czasem stają się wrzecionowate i przybierają kolor zielonkawo-brązowy. Porażone liście dość gwałtownie przyjmują białe zabarwienie przypuszczalnie związane z wydzielanymi przez nie toksynami. W rezultacie prowadzi to do przedwczesnego zasychania szczypioru i zmniejszenia plonu cebul. Ciemne, czasami oliwkowe plamy pojawiające się w przypadku występowania Stemphylium praktycznie niczym szczególnym nie różnią się od tych występujących przy alternariozie. Natomiast wrzecionowaty, wydłużony charakter plam, które mogą rozciągać się przez całą długość szczypioru z reguły po stronie nawietrznej jest już cechą dość charakterystyczną dla tego grzyba.

Stemphylium – wrzecionowate plamy na liściach

Przeciwdziałanie zasychaniu końcówek liści – stosowanie kwasów humusowych

Zasychanie końcówek szczypioru to bardzo charakterystyczną cechą występującą w przypadku Stemphylium. Oczywiście przyczyn zasychania końcówek liści może być wiele. Do głównych należy nieodpowiednia kwasowość gleby, zaburzenia w pobieraniu wapnia, a także okresy silnego nasłonecznienia, które powodują nadmierną transpirację liści. Końcówki liści mogą również zasychać na ciężkich, nadmiernie uwilgotnionych glebach wskutek zaduszenia korzeni. Także na glebach o złej strukturze i słabo wykształconych korzeniach może czasami dochodzić do takiego zjawiska. Na ciężkich glebach można ograniczyć zjawisko niedostatku tlenu poprzez zastosowanie rozluźniających strukturę gleby kwasów humusowych. Jednym z lepszych rozwiązań jest przygotowanie pola przed siewem poprzez jego opryskanie preparatem ROSAHUMUS w dawce 3 kg/ha, a następnie jego wymieszanie z glebą.

Wiotkość liści cebuli – efekt nieumiejętnego stosowania herbicydów

Należy również rozważyć czy zbyt późne bądź nieumiejętne stosowanie herbicydów, szczególnie tych o charakterze kontaktowym, które usuwają powłokę woskową na powierzchni szczypioru, może w konsekwencji zwiększać wiotkość liści cebuli i powodować ich załamywanie. Oczywiście zasychanie końcówek szczypioru nie determinuje jednoznacznie obecności Stemphylium na plantacji, ale zawsze powinno budzić zwiększoną uwagę. Co więcej nawet, jeżeli przyczyna zasychania końcówek szczypioru ma inne źródło to i tak zamierające w ten sposób tkanki stanowią doskonałą pożywkę dla zarówno dla Alternaria spp jak i Stemphylium spp.

Środki pomagające zwalczyć Stemphylium i alternariozę

W Polsce nie ma środków zarejestrowanych do zwalczania Stemphylium na cebuli. Wiadomo jednak, że skuteczność środków stosowanych do zwalczania alternariozy w mniejszym lub większym stopniu pokrywa się ze skutecznością preparatów używanych do ograniczania Stemphylium. Ponadto rzadko kiedy te grzyby występują samodzielnie. Najczęściej obserwuje się infekcje mieszane. Pierwsze zabiegi przeciwko alternariozie wykonuje się najczęściej gdy główka osiąga 50% typowej średnicy lub wcześniej w przypadku wystąpienia pierwszych objawów. Do zwalczania alternariozy można zastosować cześć z tych fungicydów, które są używane w ochronie cebuli przed mączniakiem rzekomym: Vondozeb 75 WG (2 kg/ha), Infinito 687,5 SC (1,6 l/ha), Mildex 711,9 WG (2,5 kg/ha), Signum 33 WG (1 kg/ha), Amistar Opti 480 SC (2-2,5 l/ha). Skutecznym rozwiązaniem jest również zastosowanie środka Rovral AquaFlo 500 SC (1 l/ha) oraz Scorpion 325 SC (1 l/ha). W przypadku zagrożenia ze strony Stemphylium należy zwiększyć częstotliwość zabiegów przeciwko alternariozie. Ponadto według badań preparaty oparte na połączeniu metalaksylu i mankozebu (Armetil M 72,5 WP) stosowane do ochrony przed mączniakiem rzekomym również ograniczają występowanie tego grzyba.

Takie preparaty jak Rovral AquaFlo 500 SC (1 l/ha) oraz Signum 33 WG (1 kg/ha) można również wykorzystywać do ochrony cebuli przed szarą pleśnią. Warto je włączyć nieco wcześniej do strategii ochrony cebuli przed chorobami szczypioru ponieważ szara pleśń infekuje tkanki już od 3 liścia cebuli i od tego czasu, czasami bezobjawowo, namnaża się na zainfekowanych tkankach.

Szara pleśń na uprawach cebuli

Szara pleśń na cebuli najczęściej kojarzy się z objawami związanymi ze zgnilizną szyjki cebuli kiedy to najważniejszy okres chorobowy występuje od momentu załamania się szczypioru. Tymczasem jeden z gatunków szarej pleśni jakim jest Botrytis squamosa może dawać wyraźne objawy już w trakcie wegetacji. Gatunek ten powoduje plamistości liści i czasami jest w stanie doprowadzić nawet do silnego zamierania szczypioru. Początkowo na powierzchni liści pojawiają się nieduże, szaro białe plamki. Plamki są najczęściej otoczone charakterystyczną, srebrno-białą obwódką. Aktywne plamy grzybni są szaro-białe podczas gdy nieaktywne brązowo-szare. Progiem szkodliwości jest 1 aktywna plama na liść. Objawy mogą być mylone z uszkodzeniami herbicydowymi, gradem a także objawami żerowania wciornastków. W programie nie ma jednoznacznych zaleceń co do zwalczania tego patogenu jednak wczesne włączenie do programów ochrony fungicydów, które mogą równocześnie zwalczać mączniaka rzekomego jak i szarą pleśń takich jak: Signum 33 WG czy Amistar 250 SC wydaje się najwłaściwszym rozwiązaniem. Najlepszym sposobem na monitorowanie B. squamosa jest posiadanie stacji meteorologicznych warz z programami określającymi ryzyko zagrożenia ze strony tego grzyba.

Plamy B. squamosa na szczypiorze