Choroby bakteryjne warzyw kapustnych

Ciepła i wilgotna pogoda sprzyja rozwojowi chorób, także bakteryjnych, które w uprawie warzyw kapustnych stanowią spory problem. Natomiast ich odbiorcy – sieci handlowe i ich klienci oraz zakłady przetwórcze – coraz bardziej zwracają uwagę na jakość warzyw – poziom pozostałości substancji chemicznych używanych do ochrony czy zawartość szkodliwych azotanów i azotynów. Jak zatem ograniczyć porażenie patogenami, dostarczając jednocześnie plony na miarę oczekiwań rynku?

Karolina Jazic, Agnieszka Lisek, Krzysztof Zachaj

Sezon 2021 był bardzo zróżnicowany pod względem pogody. Wiosna praktycznie w całym kraju była zimna i mokra. Czerwiec natomiast sprowadził letnie, wysokie temperatury i w niektórych rejonach panowała susza. Początek lipca przyniósł intensywne, wręcz nawalne opady deszczu, które utrzymywały się do końca lata w większym lub mniejszym stopniu w zależności od lokalizacji. Niestety, tego lata nie zabrakło także gradu, który na niektórych plantacjach doszczętnie zniszczył rośliny i otworzył drogę do infekcji ze strony patogenów. Taki scenariusz jest prawdopodobny w wielu nadchodzących sezonach, dlatego warto zapoznać się z poniższym.

W związku z rosnącymi oczekiwaniami rynku i konsumentów co do jakości warzyw i ich bezpieczeństwa dla zdrowia programy ochrony są wspomagane nawozami, które dostarczają roślinom niezbędnych składników pokarmowych.

Jak rozpoznać choroby warzyw kapustnych

Czarna zgnilizna kapustnych, powodowana przez Xanthomonas campestris pv. campestris ujawnia się w postaci żółknących plam na brzegach liści, przybierających kształt litery „V”, zwężającej się w kierunku środka liścia. Widoczne jest czernienie wiązek przewodzących, ciągnące się w głąb główki. Pierwotnym źródłem porażenia mogą być nasiona. Bakterie są w stanie przeżyć na powierzchni okrywy nasiennej do roku, natomiast wewnątrz niej nawet przez kilka lat. Rozwój choroby następuje podczas kiełkowania nasion. Sprawca czarnej zgnilizny kapustnych może też zimować na resztkach pożniwnych na polu, utrzymując swoją żywotność przez dwa lata. Bakteria może porażać na każdym etapie rozwoju rośliny. Drugą chorobą bakteryjną, występującą w warzywach kapustnych, jest mokra zgnilizna bakteryjna, powodowana przez Erwinia spp. i Pseudomonas spp. Patogen ten jest typowym polifagiem i może porażać także inne gatunki warzyw. Do infekcji dochodzi najczęściej w miejscu uszkodzeń mechanicznych tkanki roślinnej (w wyniku chorób, żerowania szkodników, przeprowadzanych zabiegów uprawowych lub niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, takich jak grad, silne wiatry lub ulewne deszcze). Bakterie mogą być przenoszone przez owady. Początkowo choroba objawia się w postaci małych, wodnistych plam, które szybko się powiększają. Na różach kalafiora i brokułu oraz na rzodkiewce można zaobserwować ciemnobrązowe fragmenty organów. Gnijące rośliny wydzielają nieprzyjemny zapach.

Przede wszystkim profilaktyka

Choroby bakteryjne stanowią również bardzo duży problem podczas przechowywania warzyw kapustnych. Patogeny te są tym bardziej niebezpieczne, że brakuje środków zarejestrowanych do ich zwalczania. Dlatego ważne jest, aby postawić na profilaktykę oraz wspierać naturalną odporność roślin. Dużą rolę odgrywa stanowisko. Należy zatem przestrzegać zmianowania, a więc zachować 3–4-letnią przerwę w uprawie roślin kapustnych na tym samym polu. Przy produkcji rozsady trzeba używać zdrowego podłoża, najlepiej zdezynfekowanego, i nie lokalizować jej w sąsiedztwie roślin kapustnych zimujących w polu (np. rzepak). Zaleca się wysiewać zdrowe, zaprawione nasiona oraz zwalczać szkodniki i chwasty (zwłaszcza te należące do rodziny kapustnych).

Wspomaganie odporności warzyw kapustnych

W związku z rosnącymi oczekiwaniami rynku i konsumentów co do jakości warzyw i ich bezpieczeństwa dla zdrowia programy ochrony są wspomagane nawozami, które dostarczają roślinom niezbędnych składników pokarmowych, np. wapnia (wzbogaconego aktywnym biochemicznie srebrem) – jednego z najważniejszych składników budulcowych – czy miedzi, która wpływa na przemiany azotu, a także ma działanie fungistatyczne i w różnych związkach (tlenochlorek miedzi, tlenek miedzi czy wodorotlenek miedzi) jest powszechnie wykorzystywana w ochronie warzyw. Przełomem w nawożeniu roślin i aktywacji ich mechanizmów obronnych było wprowadzenie do nawożenia warzyw preparatów, które zawierają miedź w postaci nanocząsteczek, dzięki czemu są wyjątkowo łatwo pobierane przez rośliny i transportowane do miejsc, w których nastąpił atak patogenu. Nawozami dostarczającymi tych łatwo dostępnych i aktywnych biochemicznie składników są Viflo Cal S i Viflo miedź-bor. Są one produkowane z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć nauki w nanotechnologii i farmacji.

CZY WIESZ, ŻE…

…nanotechnologia to szeroka dziedzina nauki, stwarzająca możliwość otrzymywania i zastosowania struktur, których wymiary są wyrażane w nanometrach. Cechują je osobliwe możliwości działania fizycznego, chemicznego i biologicznego. Z uwagi na nanorozmiary uzyskuje się największą powierzchnię czynną, co oznacza bardzo szybką absorbcję cząsteczek przez przestrzenie międzykutykularne, przetchlinki i aparaty szparkowe. Bardzo małe rozmiary umożliwiają niezwykle szybkie przemieszczanie się składnika po całej roślinie. W przypadku nanocząsteczek miedzi udowodniono ich skuteczne działanie bakteriobójcze i grzybobójcze.

Viflo miedź-bor

Zawiera 4,4% miedzi (Cu), 1,9% boru (B), 0,52% manganu (Mn), 1,25% cynku (Zn) oraz 2,6% K2O. Składniki pokarmowe w nawozie występują w postaci nanocząsteczek. Dodatek kwasu glukonowego aktywizuje tempo absorpcji i przemieszczania się składników w roślinie oraz ich aktywność biochemiczną. Najważniejszym składnikiem tego preparatu jest miedź – pierwiastek, który uczestniczy w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w oddychaniu, fotosyntezie, przemianach związków azotowych, oraz reguluje procesy powstawania DNA i RNA, a także wchodzi w skład wielu enzymów. Warto podkreślić, że rośliny prawidłowo odżywione miedzią charakteryzują się większą zdrowotnością, odpornością na patogeny i lepszą przydatnością do przechowywania. W przypadku warzyw miedź wykazuje działanie ograniczające choroby grzybowe i bakteryjne. Nawóz Viflo miedź-bor w warzywach (warzywa kapustne, ogórki, pomidory) polecany jest w dawce 2 l/ha w 500 l wody, w odstępach co 14 dni. Nawóz jest w pełni bezpieczny dla nawożonych roślin, a dzięki unikalnej formulacji może być stosowany także podczas kwitnienia warzyw (ogórek, pomidor), bez jakiegokolwiek ryzyka uszkodzenia kwiatów.

Viflo Cal S

To koncentrat nawozowy do dokarmiania roślin wapniem i nanocząsteczkami srebra, stymulujący ich naturalne mechanizmy obronne przed chorobami. Nawóz zawiera 6% wapnia (CaO) rozpuszczalnego w wodzie i łatwo przyswajalnego przez rośliny oraz 25 ppm nanosrebra. Na uwagę zasługuje fakt, że jest to pierwszy polski nawóz zawierający unikalne połączenie wapnia i srebra w technologii nano (mikrocząsteczek). Zawarte w nawozie nanocząsteczki srebra zapewniają szybsze pobieranie i przemieszanie jonów wapnia w roślinie, co chroni ją przed zaburzeniami fizjologicznymi, takimi jak sucha zgnilizna wierzchołkowa (pomidor, papryka) czy brunatnienie brzegów liści (tipburn) u warzyw kapustnych i sałaty. Ponadto nanocząsteczki srebra zapewniają ochronę przed bakteriozami, aktywizują procesy życiowe i poprawiają jakość warzyw oraz zwiększają ich zdolności przechowalnicze. W uprawach warzyw nawóz stosuje się w dawce 3 l/ha w 500–800 l wody.

Ocena skuteczności nawozu dolistnego Viflo Cal S w stymulacji wzrostu i ochrony kapusty głowiastej przed chorobami, Instytut Ogrodnictwa Skierniewice, 2014 rok, prof. J. Robak

* Skuteczność obliczona za pomocą wzoru Abbotta
(R) – środek, naw z referencyjny

Doskonałe efekty daje łączna aplikacja Viflo Cal S i Viflo miedź-bor. Nawozy te można także stosować w mieszaninach z konwencjonalnymi środkami ochrony roślin lub przemiennie, co może znacznie ograniczać ich zużycie. W Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach przeprowadzono badania pozwalające ocenić skuteczność nawozu dolistnego Viflo Cal S w stymulacji wzrostu i ochrony wybranych gatunków roślin warzywnych przed chorobami, m.in. kapusty głowiastej (patrz tabela). W przypadku tej uprawy Viflo Cal S i Viflo miedź-bor są doskonałym uzupełnieniem konwencjonalnych środków ochrony roślin w poprawie zdrowotności roślin i uzyskaniu wysokich plonów, nadających się do długiego przechowywania. Ponadto wprowadzenie do agrotechniki warzyw nawozów Viflo Cal S i Viflo miedź bor nabiera nowego znaczenie w świetle planowanego wdrożenia Europejskiego Zielonego Ładu i radykalnego ograniczenia zużycia środków ochrony roślin.