Nawożenie jest jednym z najważniejszych i najdroższych zabiegów agrotechnicznych w uprawie warzyw. Aby zoptymalizować efekty plonotwórcze i koszty, trzeba odpowiednio zbilansować dawki nawozów w stosunku do zasobności gleby i jej potrzeb pokarmowych.

Analizy chemiczne gleby dają nam podstawową informację o zawartości przyswajalnych składników pokarmowych, makro- i mikroskładników, odczynie, zasoleniu podłoża oraz zawartości próchnicy. Powinny być wykonywane w każdym gospodarstwie przynajmniej raz na 3–4 lata.

Azot dwa razy w roku

Inaczej jest w przypadku analiz na zawartość w glebie azotu mineralnego. To najbardziej mobilny składnik pokarmowy i jego obecność w glebie ulega największym wahaniom w ciągu roku. Jest to związane z aktywnością bakterii glebowych Nitrosomonas i Azotobacter oraz mineralizacją próchnicy (największą notuje się w okresie czerwiec–sierpień). Zatem analizy na zawartość azotu mineralnego powinny być wykonywane co roku, natomiast w celu poznania efektów nawożenia nawet dwa razy w roku (przed siewem/ sadzeniem warzyw i zastosowaniem nawozów azotowych oraz po zbiorach).

Sposób i termin

Próbki gleby pobieramy za pomocą laski Egnera przynajmniej z dwóch poziomów gleby – z warstwy ornej 0–20 cm i podornej 20–40 cm. Najlepszym terminem na wykonanie tego badania jest okres jesienny, po zbiorach warzyw (wówczas mamy więcej czasu na wykonanie wszystkich zabiegów nawozowych, jak wapnowanie, stosowanie nawozów PK czy organicznych) lub wczesną wiosną, przed zastosowaniem nawozów. Jedna próbka zbiorcza powinna obejmować do czterech hektarów jednej uprawy. Jeżeli powierzchnia uprawy danego gatunku warzyw będzie mniejsza, na jedną próbkę zbiorczą trzeba pobrać 10–20 próbek pierwotnych z każdej warstwy. Aby prawidłowo wykorzystać wyniki analiz, należy wykonać szkic pola, zaznaczyć numery próbek. Materiały dostarczyć do laboratorium jak najszybciej.

Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w zależności od kategorii agronomicznej gleby

Efektywnie i tanio

W związku z ogromną zmiennością glebową, różną historią uprawy i nawożenia każdego pola oraz odmiennymi potrzebami pokarmowymi uprawianych warzyw analiza chemiczna gleby jest nam niezbędna do prawidłowego ustalenia poziomu nawożenia na danym polu. Daje ona również możliwość oszczędności finansowych. Na glebach zasobnych w próchnicę >2% o uregulowanym, dostosowanym do potrzeb danego gatunku warzyw poziomie pH właściwe nawożenie mineralne będzie relatywnie tanie i bardzo efektywne. Z kolei na glebach kwaśnych niezbędne jest podniesienie odczynu gleby, co poprawi dostępność składników pokarmowych, szczególnie fosforu, magnezu i azotu. Zbliżony do obojętnego odczyn gleby wpływa bardzo korzystnie na sprawność biologiczną gleb, stwarzając optymalne warunki dla aktywności pożytecznych bakterii glebowych: Bacillus subtilis, Pseudomonas putida, Nitrosomonas, Azotobacter vinelandii. Na glebach ubogich w próchnicę należy stosować nawozy organiczne lub preparaty z kwasami humusowymi poprawiającymi żyzność gleb.

Ustalanie precyzyjnych dawek azotu jest często obarczone błędem, ponieważ uwalnianie, czyli mineralizacja azotu w glebie oraz pobieranie azotu przez rośliny zależy w dużym stopniu od pogody. Mimo to analizy będą i tak bardzo pomocne. Wymagane jest jednak coroczne notowanie wykonywanych zabiegów (historia pola), dokładna obserwacja pogody i ilości opadów, kontrola stanu plantacji (obsada roślin, stan zdrowotny, fazy rozwojowe, ewentualne objawy niedoboru składników pokarmowych) oraz bieżąca korekta nawożenia, czyli uzupełnienie dawki azotu w postaci nawożenia pogłównego, a także w postaci dokarmiania dolistnego. Różne gospodarstwa – różne wyniki analiz gleby. Poniżej przedstawiamy wyniki analiz chemicznych gleby wykonane w 2015 roku.

Poza azotem, którego zawartość we wszystkich badanych gospodarstwach była niska, obserwujemy duże zróżnicowanie zawartości składników pokarmowych, makro- i mikroskładników oraz próchnicy. Wniosek zatem jest jeden – w każdym gospodarstwie należy zastosować inny poziom nawożenia PKMgCa. Trzeba również pamiętać, że istotnym czynnikiem decydującym o efektywności zastosowanego nawożenia jest dostatek wody w glebie, ponieważ rośliny pobierają składniki pokarmowe rozpuszczone w roztworze glebowym. Aby precyzyjnie określić, ile składników pokarmowych z rezerw glebowych i zastosowanych nawozów mineralnych przeszło do roztworu glebowego, warto wykonać również analizę roztworu glebowego, szczególnie w gospodarstwach, w których stosuje się deszczowanie. W ostatnich latach coraz częściej zdarzają się bardzo długie okresy wysokich temperatur oraz deficytu wody, a nawet suszy. W związku z tym w celu zapewnienia prawidłowego wzrostu roślin coraz więcej plantacji warzyw jest nawadnianych. W krajach, w których deficyt wody jest stały, powszechna stała się irygacja, czyli nawożenie wraz z deszczowaniem.

Wyniki analiz gleby na zawartość mikroskładników i próchnicy

Przedstawione analizy uwidaczniają różnice w dostępności składników pokarmowych w roztworze glebowym w różnych gospodarstwach, które stosowały fertygację. Na plantacjach, na których stosowane są deszczownie lub instalacja nawodnieniowa, możemy bardzo szybko poprzez fertygację lub irygację dostarczyć deficytowych składników pokarmowych niezbędnych do prawidłowego wzrostu. Należy pamiętać, że woda jest największym dobrodziejstwem zapewniającym życie wszystkich roślin uprawnych. Jednak stosując ją w dużych ilościach bez dodatków poprzez deszczowanie, nie wykorzystujemy w pełni potencjału plonotwórczego warzyw. Pomimo dostatku wody, ciepła i słońca może zabraknąć składników pokarmowych. Są one pobierane przez rośliny. Ponadto woda wypłukuje je poza zasięg systemu korzeniowego.

Krzysztof Zachaj