Analiza gleby, czyli jak wydobyć potencjał plonotwórczy z gleby?

Racjonalne, innowacyjne, wysoce efektywne, precyzyjne – to określenia często używane w ostatnich latach w kontekście nawożenia. I słusznie, bo nawożenie takie właśnie powinno być. Trzeba tylko przy tym pamiętać, że nie ma jednej uniwersalnej recepty na jego skuteczność. Każdy sezon jest inny, wymagania poszczególnych gatunków roślin uprawnych, a nawet ich odmian są różne. A podstawą zabiegów mających na celu wydobycie potencjału plonotwórczego z gleby zawsze powinny być wyniki prawidłowo wykonanej analizy chemicznej.

Iwona Polewska-Jankowiak

Jeśli chodzi o analizę gleby, to sformułowanie „prawidłowo wykonana” dotyczy przede wszystkim etapu pobrania próbek gleby, ich przygotowania i dostarczenia do laboratorium. A tam już wiedzą, jak prawidłowo badać i oceniać materiał. Po otrzymaniu wyników analizy gleby należy zbilansować składniki pokarmowe (makro i mikro), uregulować odczyn (pH), wzbogacić glebę w próchnicę, jeśli trzeba.

Prawo minimum Liebiga

Na schemacie przedstawiono prawo minimum słynnego chemika J. Liebiga, które mówi, że potencjalny plon ograniczony jest przez ten czynnik, którego aktualnie najbardziej brakuje w środowisku, czyli będącego poniżej niezbędnego minimum w stosunku do potrzeb. A zatem każda gleba ma swój maksymalny potencjał (100%), który można z niej wydobyć, opierając się na prawie minimum Liebiga. Jest on ściśle powiązany z budowaniem i wydobywaniem potencjału plonotwórczego uprawianych roślin.

3 filary wysokiego plonu potencjalnego

W kontekście gleby i prawa minimum Liebiga wyróżnia się 3 filary wysokiego plonu potencjalnego:

•  odczyn (pH),
•  próchnica,
•  prawidłowa struktura gleby.

Pierwszy filar – pH zawsze musi być uregulowany względem potrzeb uprawianego gatunku roślin. W przypadku warzyw najczęściej wymagane pH to powyżej 6,5 do 7,0. Na stanowiskach zakwaszonych niestety skuteczność nawożenia mineralnego jest bardzo ograniczona, zwłaszcza w przypadku fosforu, potasu i azotu, które przy pH 5 pobierane są z gleby na poziomie 40–50%. Drugim problemem wpływającym na potencjał plonotwórczy jest ograniczenie pożytecznych mikroorganizmów glebowych, bez których wiele procesów nie przebiega prawidłowo bądź wcale. Przykłady to uwstecznianie się fosforu lub starty azotu mineralnego – obydwa pierwiastki potrzebują pomocy bakterii w procesach chemicznych. Pożyteczne mikroorganizmy w odkwaszonym środowisku glebowym rozmnażają się i współpracują przeciw patogenom chorobotwórczym, które dla odmiany namnażają się sprawnie w zakwaszonej glebie. Ponadto w kwaśnym środowisku uaktywnia się toksyczne dla roślin uprawnych działanie glinu i żelaza.

Regulację odczynu gleby wykonuje się poprzez regularne wapnowanie gleb w okresie jesiennym lub wczesnowiosennym. Dawki wapna nawozowego ustala się na podstawie wyników analizy gleby i jej klasy. Można również prowadzić zabiegi profilaktyczne, co roku stosując w mniejszych dawkach (300–500 kg/ha) Wapniak Kornicki lub Wapniak Kornicki z humusem, albo Żywą Kredę, w celu regularnej neutralizacji jonów wodorowych, oraz dodatkowo wprowadzając wapń odżywczy do gleby.

Drugi filar – próchnica, której zawartość w glebie powinna wynosić przynajmniej 2,5–3%. Im wyższy poziom próchnicy w glebie, tym lepsze warunki wzrostowe zapewnia ona roślinom. Próchnica wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby. Decyduje o jej strukturze i właściwościach sorpcyjno-buforujących. Działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek w większe, dzięki czemu tworzy się struktura gruzełkowata gleby. Próchnica zatrzymuje 5 razy więcej wody, niż sama waży, co jest bardzo ważne przy okresowych suszach. Ponadto poprawia zasobność gleby w składniki pokarmowe (potrafi zmagazynować ich od 4 do 12 razy więcej niż część mineralna), które dłużej są dostępne w strefie korzeniowej. Stabilizuje też odczyn oraz niweluje toksyczne działanie jonów glinu, żelaza, manganu. Próchnica wpływa na podniesienie aktywności mikrobiologicznej gleby. Zapobiega stratom azotu i innych składników. Dlatego jest jednym z 3 filarów budowania potencjału plonotwórczego. Doskonałym źródłem do tworzenia związków próchnicy jest Rosahumus, który zawiera 85% kwasów humusowych pochodzenia naturalnego (z leonardytów). Preparat w dawce od 3–6 kg/ha już w pierwszym roku stosowania wpływa na zwiększenie zawartości próchnicy i jest doskonałym rozwiązaniem wpływającym na budowanie potencjału plonotwórczego. Innym efektywnym i sprawdzonym produktem jest Algasoil, granulowany nawóz organiczny otrzymywany z alg morskich Sargassum ssp., który przywraca naturalną żyzność gleby. Algasoil odbudowuje strukturę gruzełkowatą gleby, utrzymuje rozpuszczalne w wodzie składniki odżywcze, tworzy więcej substancji koloidalnych i zapobiega wypłukiwaniu i uwstecznianiu składników odżywczych (azotu, potasu, magnezu, wapnia itp.). Algasoil zawiera różnorodne substancje czynne, takie jak kwasy humusowe, kwas alginowy, aminokwasy, mannitol, laminaryna, jod i naturalne oligosacharydy, aby przygotować glebę do szybkiej ekspansji pożytecznych mikroorganizmów. Większa ilość żywych organizmów zapewnia dobre środowisko ekologiczne dla lepszego kiełkowania, rozwoju korzeni, intensywnego wzrostu i uzyskania wysokich plonów roślin uprawnych, nawet w niekorzystnych warunkach. Stosowanie produktu Algasoil pozwala obniżyć dawki nawozów mineralnych o 25%. Zalecana dawka nawozu to 50–100 kg/ha, najlepiej i najwygodniej stosować go łącznie z nawozami NPKMgCa.

Trzeci filar – struktura gleby, która w nie mniejszym stopniu niż dwa pierwsze filary, decyduje o produktywności gleby. Struktura określa rodzaj i sposób wzajemnego powiązania składowych cząstek fazy stałej gleby oraz ich układ przestrzenny. Decyduje głównie o wielkości przestworów glebowych, w których magazynowane są woda i powietrze. Na strukturę gleby wpływa uziarnienie, zawartość materii organicznej oraz życie biologiczne (w tym ilość dżdżownic). Dobra struktura gruzełkowata jest odporna na czynniki mechaniczne związane z zabiegami agrotechnicznymi (m.in. przejazdami maszyn), jest w stanie szybciej oddać nadmiar wody po intensywnych opadach, co zapobiega zastoinom wodnym i warunkom beztlenowym. Dobra struktura gleby nie ulega zaskorupianiu w efekcie suszy. Gwarantuje też łatwość siewu, sadzenia, prawidłowy rozwój systemu korzeniowego oraz ułatwia zarządzanie gospodarką składnikami pokarmowymi, które są równomiernie rozmieszczone w ryzosferze.

Dopiero po zbudowaniu trzech silnych filarów można mówić o racjonalnym, innowacyjnym, wysoce efektywnym i precyzyjnym nawożeniu, które umożliwi wydobycie maksymalnego potencjału plonotwórczego z gleby dla uzyskania wysokich plonów.