Zwalczanie zwójkówek latem

Motyle z rodziny zwójkowatych, czyli zwójkówki liściowe, oraz owocówki, jak jabłkóweczka i śliwkóweczka, to ważna grupa szkodników w naszych sadach. Są one tam stałym zagrożeniem. Szkodnikom sprzyjają długie okresy ociepleń z bardzo wysokimi temperaturami jesienią – powodują one, że owady dłużej żerują i zwiększa się szkodliwość ich letnich pokoleń. Latem gąsienice zwójkówek lęgną się nieprzerwanie od połowy czerwca do końca sezonu. Wiosną żerują wszystkie gatunki bytujące w danym sadzie.

Groźne gatunki zwójkówek

Jest kilkanaście gatunków zwójkówek, ale tylko kilka ma większe znaczenie i potrafi spowodować odczuwalne szkody w sadzie. W Polsce występują najczęściej i w największym nasileniu zwójki: bukóweczki, siatkóweczki, różóweczki, a lokalnie wydłubka oczateczka i koróweczka. Największe uszkodzenia powodują w sadach jabłoniowych, ale ostatnio coraz liczniej występują również w gruszowych. W sadach śliwowych (poza owocówkami) i wiśniowych spotyka się je lokalnie, ponadto na tych gatunkach ich szkodliwość jest zdecydowanie mniejsza.

Terminy pojawiania się i zwalczania zwójkówek w sadzie

Wiosną najwcześniej żerują gąsienice wydłubki, ponieważ jest to okres pękania pąków i siatkóweczki (na początku fazy zielonego pąka). Przed kwitnieniem są już dorosłe gąsienice IV stadium (szybko dorastają). Nieco później wylęgają się z jaj gąsienice różóweczki – najwięcej w okresie różowego pąka – jest to jednocześnie optymalny termin zwalczania bukóweczki. Jej gąsienice uaktywniają się stopniowo, a ich największe zagęszczenie jest właśnie przed kwitnieniem. W związku z tym przy dominacji siatkóweczki i oczateczki oprysk najlepiej wykonać w fazie zielonego pąka, z kolei jeśli w sadzie przewagę mają zwójki różóweczka i bukóweczka, zabieg zwalczający należy zaplanować nieco później – tuż przed pąkiem różowym.

Efektywność wiosennego zabiegu

Zabieg wiosenny nie zabezpieczy całkowicie owoców przed zwójkami, ale jego efektywność wynosi 50–80% w zależności od sezonu i preparatu, co oznacza konieczność walki również w okresach wylęgania się gąsienic letnich pokoleń.

Zmiany w populacji zwójkówek

Zwójka różóweczka

Zmienia się znaczenie poszczególnych gatunków na przestrzeni lat. Takim przykładem jest zwójka różóweczka, która jeszcze kilka lat temu była w wielu sadach jedną z najbardziej uciążliwych zwójkówek, a obecnie jej populacja jest znacznie mniejsza.

Zwójka bukóweczka

Zdecydowanie liczniej niż w poprzednich latach odławiała się z kolei zwójka bukóweczka. W sezonie 2012 roku odnotowywano ją w ilościach ponad 50 szt. w ciągu kilku dni, a w niektórych sadach odławiało się nawet ponad 100 szt. w ciągu 4 dni (to wyjątkowo dużo, skoro przy tym gatunku zagrożeniem jest tylko kilka–kilkanaście odłowionych motyli w ciągu tygodnia w okresie ich masowych lotów (liczba krytyczna motyli w przypadku siatkóweczki i wydłubki to kilkadziesiąt sztuk).

Zwójka siatkóweczka

W 2012 roku zmniejszyła się z kolei liczebność i szkodliwość zwójki siatkóweczki, jej letnie pokolenie było zdecydowanie mniej liczne niż jeszcze rok czy dwa lata wcześniej.

Zwójka koróweczka

Wzrasta również populacja zwójki koróweczki, szczególnie w niektórych rejonach Polski jest to poważny problem. Walka z gąsienicami tych motyli jest bardzo trudna, gdyż lot motyli tego gatunku jest bardzo rozciągnięty w czasie, a ponadto gąsienice są ukryte pod korą drzew, drążą kanały w pniu, najczęściej blisko gleby, ale zdarza się, że i wyżej w koronie.

Owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka

Bardzo ważnym szkodnikiem z grupy zwojkówek są również: owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, które na przestrzeni lat występują w zmiennym nasileniu. W trakcie trwania pierwszego pokolenia obserwowane jest występowanie dwóch okresów wzmożonego lotu motyli i w związku z tym zachodzi w niektórych sadach potrzeba wykonania dwóch zabiegów zwalczających pierwsze pokolenie. Od skuteczności tego zabiegu w dużym stopniu zależy, jak liczne będzie bardzo groźne letnie pokolenie owocówek. W ostatnich latach wyraźnie wzrosło znaczenie drugiego pokolenia. Lot owocówek jest bardzo długi i trwa od pierwszych dni maja do końca sierpnia i dłużej. W przypadku późnych odmian śliw i w sytuacji dużej presji ze strony owocówek wymagane jest wykonanie nawet czterech zabiegów zwalczających.

Znaczenie pułapek feromonowych

Nieodłącznym elementem prawidłowego określenia terminów zwalczania czy w ogóle obecności zwójkówek w sadzie – a więc nieodzownym elementem racjonalnej i skutecznej ochrony – jest prowadzenie obserwacji odłowów samców w pułapki feromonowe. Pułapki feromonowe ułatwiają śledzenie lotów poszczególnych gatunków w trakcie całego sezonu. Ponieważ występują często znaczne różnice w przebiegu lotu motyli nawet w sadach położonych niedaleko siebie, wskazane jest umieszczenie kompletu pułapek w każdej większej kwaterze sadu. Sam zakup i powieszenie pułapek na drzewie to za mało. Pułapki wymagają regularnych, wykonywanych przynajmniej raz w tygodniu odczytów liczby odłowionych motyli.

Środki ochrony

Do zwalczania tej grupy szkodników jest dość bogaty asortyment insektycydów. W poprzednich latach podstawowymi preparatami do walki ze zwójkówkami były: Steward 30 WG, Runner 240 SC, również SpinTor 240 SC, w minionym sezonie z dobrym skutkiem sadownicy stosowali również Coragen 200 SC i Affirm 095 SG.

Steward 30 Wg i Rumo 30 WG

Steward 30 WG i jego odpowiednik Rumo 30 WG (indoksakarb) działają kontaktowo i żołądkowo, na roślinie powierzchniowo. Zwalczają jaja i larwy gąsienic. Powinny być stosowane w okresie intensywnego lotu motyli owocówek i składania jaj, na kilka dni przed wylęgiem gąsienic, a w przypadku zwójkówek – w czasie wylęgania gąsienic. Działają koło 3 tygodni, są stabilnymi preparatami, trudno zmywalnymi, pod warunkiem, że deszcz spadł nie wcześniej niż po trzech godzinach od wykonania zabiegu. Karencja wynosi 7 dni.

Coragen 200 SC

Do zwalczania owocówki jabłkóweczki i zwójkówek liściowych polecany jest również Coragen 200 SC (200 g chlorantraniliprolu – związek z grupy atranilowych diamidów. Działa kontaktowo i żołądkowo, na roślinie powierzchniowo i wgłębnie. Całkowite zwalczenie szkodnika następuje w ciągu 2–4 dni od zastosowania. Zabieg na owocówki wykonuje się w okresie masowego lotu motyli i składania jaj, nie później niż w fazie czarnej główki, a w przypadku zwójkówek – w czasie ich wylęgania. Dawki różnicuje się w zależności od liczebności szkodników (od 125 ml do 175 ml/ha). Karencja dla tego preparatu wynosi 14 dni.

Affirm 095 SG

Z kolei Affirm 095 SG (substancja aktywna to benzoesan emamektyny) to związek z grupy makrocyklicznych laktonów (dotychczas nieużywana w polskim ogrodnictwie substancja czynna). Preparat działa kontaktowo i żołądkowo, na roślinie wgłębnie (wnika do rośliny w obrębie naniesionej kropli, niezbyt głęboko) i translaminarnie (przemieszcza się z jednej strony liścia na drugą). Środek został zarejestrowany do ochrony jabłoni i grusz przed zwójkówkami liściowymi i owocówką jabłkóweczką oraz owadami minującymi. Preparat charakteryzuje się szybkim i skutecznym działaniem ( już po godzinie, a najdłużej działaniem (już po godzinie, a najdłużej po 4 godzinach gąsienice przestają żerować). Optymalnym terminem zwalczania nim owocówek jest faza rozwoju jaj „czarna główka”, a w przypadku zwójek liściowych – okres ich wylęgania (działa na gąsienice do końca ich żerowania). Ma tylko 3-dniowy okres karencji, co jest bardzo dużą zaletą (zdarza się bowiem, że rozpoczynają się zbiory jabłek, a loty letnich pokoleń zwójkówek przeciągają się w czasie i zabieg zwalczający trzeba przeprowadzić jeszcze we wrześniu). Jest ponadto wysoce selektywny. Nie stwierdzono jeszcze przypadku odporności. Zalecana przez producenta dawka do jednorazowego zastosowania to 2,5–3,0 kg/ha. Jest odporny na promienie słoneczne i zmywanie przez deszcz. W okresie po kwitnieniu nie powinno się wybierać do walki ze zwójkami pyretroidów, gdyż są zdecydowanie mniej skuteczne, a ponadto szkodliwe dla organizmów pożytecznych.

Optymalna temperatura opryskiwania

Insektycydy na zwójki działają w szerokim zakresie temperatur, ale lepsze efekty uzyskuje się w wyższych temperaturach, kiedy szkodniki są aktywne, intensywnie żerują i mają większą możliwość kontaktu z insektycydem (najlepiej zabieg wykonywać w temperaturze powyżej 15°C). Polecane artykuły: