Od wielu lat nie obserwowaliśmy tak gwałtownych zmian pogodowych jakie przyniósł nam 2010 rok. Silne mrozy w styczniu i lutym oraz chłodny i mokry maj bardzo mocno odbiły się na kondycji pąków roślin sadowniczych i zawiązaniu owoców. Do tego nałożyły się bardzo wysokie ilości opadów przez cały okres wegetacji, przeplatane okresami suszy i wysokiej temperatury. Występujące w niektórych miejscach podtopienia oraz długotrwały zastój wody uniemożliwiały prawidłowy rozwój korzeni. Kondycja roślin, w tym drzew i krzewów owocowych oraz warzyw polowych była w większości przypadków bardzo słaba. Składniki pokarmowe, takie jak: azot, potas, wapń i magnez ulegały wypłukaniu w wyniku częstych nawałnic. Reszta składników nie była pobierana z powodu braku normalnego funkcjonowania systemu korzeniowego.

Najczęściej spotykane niedobory

Najczęściej spotykane w 2010 r. objawy niedoborów składników na plantacjach warzyw oraz w sadach i jagodnikach, to: • niedobór fosforu: zmiana koloru blaszek liściowych z barwy zielonej w fioletową i fioletowo-purpurową, drobnienie liści, słaby rozwój kwiatów i korzeni; niedobór spowodowany był głównie niską temperaturą oraz nadmiarem lub niedoborem wilgoci w glebie;

• niedobór azotu: bladozielone, równomierne przebarwienia blaszek liściowych, spotykane głównie na starszych, a w skrajnych przypadkach również na młodszych liściach i pędach roślin; niedobory powodowane są głównie wypłukaniem;

• niedobór potasu: brzegi blaszek liściowych przebarwiają się na kolor jasnozielono-żółty, a w skrajnych przypadkach może dojść do zasychania brzegów liści; niedobory spowodowane były wypłukaniem oraz wysokimi temperaturami;

• niedobór wapnia: objawy braku tego pierwiastka to brzeżna nekroza najmłodszych liści (tipburn), słaby rozwój korzeni, sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców, choroby przechowalnicze owoców, zaskorupienie gleby; niedobory spowodowane były wypłukaniem oraz wysoką lub bardzo niską wilgotnością powietrza, suszą i silnymi wiatrami;

• niedobór magnezu: spotykany najczęściej na starszych liściach, objawia się przebarwieniami blaszki liściowej na kolor żółty w środkowej jej części, miedzy wiązkami przewodzącymi, w skrajnych przypadkach wspomniane przebarwienia mogą przejść w kolor pomarańczowy lub brązowy; niedobory związane były najczęściej z wypłukaniem;

• niedobór żelaza: spotykany jest najczęściej na najmłodszych liściach, ale w skrajnych przypadkach może występować także na starszych liściach i objawia się charakterystycznymi, cytrynowo-żółtymi, równomiernymi przebarwieniami blaszek liściowych. Nerwy (wiązki przewodzące liści) pozostają najczęściej w kolorze zielonym. Jego niedobór w roślinie często związany jest z brakiem pobierania na skutek złych warunków powietrzno-wodnych na podtopionych plantacjach. Obydwa ostatnie pierwiastki odgrywają kluczową rolę w tworzeniu się chlorofilu.

Skutki niedoborów

Wszystkie wspomniane niedobory składników pokarmowych miały ujemny wpływ na wielkość i jakość ubiegłorocznych plonów. Ze względu na ocieplanie się klimatu na kuli ziemskiej wielu naukowców uważa, że takie zjawiska jakie obserwowaliśmy w Polsce w 2010 roku mogą się powtarzać częściej niż dotychczas. Aby minimalizować skutki jakie wywierać mogą ekstremalne warunki pogodowe na stan odżywienia warzyw polowych i upraw sadowniczych należy trochę inaczej i precyzyjniej podejść do technik nawożenia tych grup roślin. Elementy, na których należy się skupić to: • Właściwe dawkowanie składników pokarmowych w sezonie wegetacyjnym • Wprowadzanie nawadniania upraw polowych i fertygacji • Uzupełniające nawożenie posypowe w trakcie sezonu • Racjonalne nawożenie pozakorzeniowe

Dawkowanie nawozów

Właściwe dawkowanie składników pokarmowych polega głównie na dostosowaniu aplikacji każdego ze składników do zapotrzebowania na niego w danej fazie rozwojowej rośliny oraz na rozłożeniu nawożenia w czasie poprzez zmniejszenie jednorazowych dawek nawozów i dostosowaniu ich do rodzaju gleby i przebiegu pogody. Unikamy w ten sposób ryzyka ograniczenia pobierania na skutek wzajemnej konkurencji oraz ryzyka wypłukania składnika podanego na zapas.

Fertygacja

Dobrym sposobem precyzyjnej aplikacji składników i jednocześnie najbardziej preferowanym przez rośliny jest fertygacja (kroplowe nawożenie roztworem nawozów). Wiążąca się z tym możliwość zniwelowania różnic wilgotności podłoża dodatkowo wpływać będzie na jakość plonów (np. przez zmniejszenie ryzyka pękania owoców miękkich).

Nawożenie posypowe

Czasem jednak przebieg pogody uniemożliwia stosowanie regularnej fertygacji. W takiej sytuacji, lub w przypadkach braku tej technologii na plantacji, warto mieć pod ręką szybkodziałające nawozy saletrzane. Firma Yara poleca do szybkiego uzupełnienia wypłukanych składników pokarmowych w glebie, posypowe zastosowanie saletry wapniowej TropiCote lub Nitrabor z grupy YaraLiva lub też saletry potasowo-wapniowej Unika Calcium. TropiCote (15,5% N; 26% CaO) oraz Nitrabor (15,4% N; 25,6% CaO; 0,3%B) są produktami dedykowanymi dla stanowisk cięższych i zasobniejszych w potas. Unika Calcium (14,2% N; 24% K2O; 12% CaO) jest nawozem polecanym dla stanowisk lżejszych, przepuszczalnych, w których możemy mieć do czynienia z niedoborami potasu. Wszystkie trzy produkty zawierają dużą ilość w pełni rozpuszczalnego wapnia, który oprócz funkcji żywieniowych i odpornościowych dla roślin, będzie działał strukturotwórczo na zaskorupioną po intensywnych opadach glebę, poprawiając jej warunki powietrzno-wodne i sprzyjając regeneracji systemu korzeniowego. Saletrzana forma azotu dostarczana przez te nawozy nie zakwasza gleby i nie konkuruje z innymi ważnymi w tym okresie dla roślin składnikami, takimi jak potas, wapń czy magnez, a wręcz stymuluje ich pobieranie. Średnia jednorazowa dawka w/w saletr do stosowania posypowego wynosi ok. 200 kg/ha.

Nawożenie pozakorzeniowe

Racjonalne nawożenie pozakorzeniowe polega na podawaniu składników pokarmowych poprzez opryski nadziemnych części roślin preparatami zawierającymi te składniki w sytuacji, kiedy ważny dla danej fazy rozwojowej składnik nie może być pobrany normalną drogą czyli przez korzenie. Sytuacje takie to: brak składnika w podłożu, np. z powodu wypłukania, ograniczenie lub niemożność pobrania z powodu niskiej temperatury, suszy, niewłaściwego odczynu, zalania itp. Bardzo ważnym elementem utrzymania wysokiej produktywności każdej rośliny jest zapewnienie dobrego wysycenia liści chlorofilem. Nawożenie pozakorzeniowe w sytuacji występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych może być jednym z narzędzi służących temu celowi. Firma Yara poleca do poprawy funkcjonowania liści i krążenia asymilatów wykonanie zabiegów dokarmiania dolistnego następującą mieszanką nawozów: Krista MgS (siarczan magnezu siedmiowodny; 5 kg/ha) wraz z Kristalonem Zielonym (18% N; 18% P2O5; 18% K2O+mikro; 3 kg/ha) oraz z YaraVita Rexolin M35 (chelat żelaza; 0,5 kg/ha). Wymienione nawozy należy zastosować w jednym oprysku, zachowując wspomnianą kolejność ich rozpuszczania. Opryski należy wykonać co najmniej dwukrotnie w odstępach 5-7 dni w zależności od przebiegu pogody.

Pamiętajmy o wapniu

Niska zawartość wapnia (wypłukanie) w okresie jego największego pobierania przez gatunki sadownicze (około kwitnienia), może wpłynąć na słabe zaopatrzenie roślin w ten składnik i możliwość wystąpienia chorób fizjologicznych owoców i pogorszenia ich jakości. Dlatego w szczególności w sezonach sprzyjających gorszemu pobieraniu tego składnika zwracamy również uwagę na regularne (średnio co 10 dni) pozakorzeniowe dokarmianie wapniem, np. za pomocą saletry wapniowej rozpuszczalnej (YaraLiva Calcinit lub Calciplus) w dawce jednorazowej 5–10 kg/ha (zwiększamy dawkę w miarę wzrostu owoców). Zabiegi te są szczególnie ważne, jeżeli w okresie dorastania owoców występują dłuższe okresy niedoborów wilgoci oraz w sytuacjach, gdy owoce dorastają do większych rozmiarów, co często ma miejsce przy słabszym zawiązaniu. Racjonalność pozakorzeniowego odżywiania wapniem to przede wszystkim wykonanie zabiegu tak, aby oprysk dotarł do tej części rośliny, w której wapń ma się znaleźć, gdyż pierwiastek ten bardzo słabo się przemieszcza, np. z liści do owoców. Sytuację może poprawić stosowanie preparatów zawierających dodatkowo bor (np. płynna saletra wapniowa z magnezem i borem FruitCal), gdyż mikroelement ten wspomaga transport wapnia w roślinie. Autor: Wojciech Wojcieszek, Yara Poland Powyższy tekst został opublikowany w materiałach konferencyjnych Targów Sadownictwa i Warzywnictwa, które odbyły się w Warszawie w styczniu 2011. Materiały z TSW2011 można pobrać poniżej: Materiały Konferencyjne TSW 2011 Zalecenia ochrony roślin sadowniczych i warzywniczych Zalecenia nazwozowe dla upraw zadowniczych i warzywniczych.