W uprawach każdego roku pojawiają się problemy, które często mają dwie przyczyny. Pierwsza to zakwaszona gleba, a druga – zbyt niska zawartość wapnia odżywczego w glebie. Ponad 50% gleb Polski ma kwaśny odczyn, więc należy je wapnować. Jednak podstawą do ustalania konieczności wykonania zabiegu i wielkości dawek, zarówno wapna, jak i wapnia odżywczego, są analizy chemiczne gleby.
Dlaczego odczyn gleby jest ważny?
Odczyn gleby pH wskazuje na jej kwasowość lub zasadowość. To parametr wciąż niesłusznie niedoceniany przez rolników. Dlaczego odpowiedni odczyn jest tak ważny?
Ponieważ wpływa na:
tworzenie struktury gruzełkowatej gleby,
lepsze wykorzystanie przez rośliny składników pokarmowych z nawozów mineralnych,
rozwój systemu korzeniowego roślin,
aktywność mikroorganizmów glebowych (na glebach kwaśnych wzrasta ilość i aktywność grzybów glebowych oraz zmniejsza się udział i spada aktywność bakterii nitryfikacyjnych i symbiotycznych),
osłabienie intensywności przebiegu procesu pobierania (asymilacji) azotu z powietrza, zarówno przez mikroorganizmy wolno żyjące w glebie (Azotobacter), jak i współżyjące z większością roślin motylkowatych (rozwijają się normalnie tylko w odczynie zbliżonym do obojętnego, a w warunkach kwaśnych rozmnażają się wolno, są słabe i przyswajają mało azotu).
Ponadto na glebach kwaśnych:
wzrasta ruchliwość metali ciężkich, zwłaszcza kadmu, ołowiu i glinu – a ich nagromadzenie w podłożu może doprowadzić do ich nadmiernej koncentracji w roślinach,
następuje uwstecznienie fosforu.
Do odkwaszania gleby stosuje się różnego rodzaju nawozy wapniowe oraz wapniowo-magnezowe, takie jak Wapniak Kornicki, Żywa kreda, Kalkgran, Atrigran, Polcalc. Podstawowym zadaniem zabiegu wapnowania jest obniżenie kwasowości gleb poprzez neutralizację jonów wodorowych. W wyniku przemian biochemicznych zachodzących w glebie po wapnowaniu powstaje woda i zasada wapniowa Ca(OH)2, neutralizująca wodór i odkwaszająca glebę. Nawozy wapniowe zmniejszają także szkodliwość kwasowości gleby, a tym samym toksycznego działania glinu i manganu.
WARTO WIEDZIEĆ, ŻE…
…odczyn gleby pH jest to jej właściwość wyrażona przez stosunek stężenia jonów wodorowych H+ do jonów wodorotlenkowych OH– w roztworze glebowym. W praktyce zazwyczaj stosuje się skalę stężeń, dokładniej aktywności jonów wodorowych – pH. Termin pochodzi od łacińskich słów pondus hydrogenii (masa wodoru) i potentia hydrogenii (skuteczność wodoru). Wskazuje więc i na stężenie jonów wodorowych w glebie, i na ich skuteczność. Dotyczy ona stosunku między kwasami i zasadami. Pomiaru pH najczęściej dokonuje się w wodzie (H2O) oraz w roztworze chlorku potasu (KCl). Różnica pomiędzy nimi zazwyczaj jest na poziomie 1 jednostki pH, może być mniejsza lub większa w zależności od konkretnej gleby.
Wapnowanie gleby a wapń odżywczy w glebie
Niestety nie. Wapń, aby był pobrany przez korzenie roślin, musi być rozpuszczony w glebie. Natomiast składnik z nawozów wapniowych stosowanych do odkwaszania gleb jest trudno rozpuszczalny w wodzie, zwłaszcza jego powszechna forma węglanowa. Celem stosowania tego rodzaju nawozów jest uzyskanie prawidłowego pH gleby. Natomiast optymalny odczyn gleby nie zawsze koreluje z odpowiednią zawartością wapnia odżywczego w glebie. Studiując wyniki analiz gleby, zaobserwowano, że nawet przy pH 6,8 poziom wapnia odżywczego jest niski i wynosi 520 mg/l. O skuteczności nawożenia roślin uprawnych wapniem, a także siarką, decyduje forma, w jakiej te składniki występują w nawozach.
Sprawdzonym źródłem obu składników są nawozy:
CaTs Tiosiarczan wapnia (płynny), który zawiera 9% CaO (112 g/l) i 25% SO3 (312 g/l), w postaci tiosiarczanu wapnia
ASX Siarczan wapnia (granulowany i pylisty), który zawiera 31% CaO i 45% SO3 i skutecznie uzupełnia niedobory wapnia oraz siarki w uprawach rzepaku, zbóż, kukurydzy, roślin motylkowych, buraków cukrowych i na użytkach zielonych. Stosuje się go przedsiewnie lub pogłównie. Zalecane dawki to 150–500 kg/ha.
WAPŃ ODŻYWCZY…
…powinien znajdować się w glebie na optymalnym poziomie przez cały sezon wegetacyjny, ponieważ to niezbędny składnik do wzrostu i rozwoju roślin. Aktywuje on merystemy oraz wpływa na rozwój systemu korzeniowego i włośników, co przekłada się na pobieranie wody przez roślinę. Ponadto wpływa na naturalną odporność upraw, ponieważ jest odpowiedzialny za budowę ściany komórkowej, która stanowi swoisty szkielet dla rośliny, chroniący ją przed wyleganiem oraz wnikaniem do niej patogenów. Im roślina lepiej odżywiona wapniem, tym wyższą ma wytrzymałość mechaniczną komórek. Wapń łącznie z potasem reguluje gospodarkę wodną. Stąd bardzo ważna jest jego rola w ochronie roślin przed skutkami suszy. Pierwiastek ten pełni funkcję także w mechanizmach otwierania i zamykania aparatów szparkowych, co pomaga ograniczać transpirację w niekorzystnych warunkach, a to z kolei wpływa na efektywne gospodarowanie wodą. Wapń nie jest przemieszczany ze starszych organów rośliny do młodszych, dlatego nawożenie klasycznymi nawozami wapniowymi nie zawsze dostarcza odpowiednią ilość wapnia odżywczego roślinom. W przypadku upraw o dużym zapotrzebowaniu na ten składnik w pierwszej kolejności należy zadbać o prawidłową jego zawartość w glebie, ponieważ nie ma możliwości dostarczenia dużych dawek dolistnie.
