Rola makro- i mikroelementów w uprawie zbóż jest niezwykle istotna dla uzyskania wysokich plonów. Do najważniejszych dla zbóż składników makroelementowych należą: fosfor, potas, siarka, magnez i wapń, a najbardziej plonotwórczy jest oczywiście azot. Natomiast niezbędne mikroelementy to: molibden, miedź, mangan, bor i cynk. Zasobność gleby nie jest stała, co wymusza konieczność korygowania nawożenia, aby utrzymać odpowiednią dostępność tych składników pokarmowych.
Poznaj rolę makroelementów w nawożeniu zbóż
Azot (N). Jeśli przed okresem spoczynku zimowego rośliny zbóż ozimych wykazują jego niedobór, warto dokarmić je nawozem z tym składnikiem w formie amonowej. Trzeba jednak pamiętać, żeby nie stosować tego zabiegu na plantacji jęczmienia, ponieważ nawozy te zakwaszą glebę, co może prowadzić do uwolnienia związków aluminium i w konsekwencji istotnie pogorszyć zimotrwałość roślin.
Fosfor (P) to pierwiastek niezbędny w metabolizmie roślin. Jest konieczny do procesów gromadzenia i przekazywania energii roślinie. Od fazy 3. liścia uprawy pobierają składniki pokarmowe przez korzenie, a gdy brakuje fosforu, małe rośliny nie dostają odpowiedniej ilości energii niezbędnej do wzrostu. Niedobór tego składnika powoduje przebarwienia starszych liści na kolor purpurowofioletowy, a młode liście są drobne, małe, krótkie i wąskie. Bardzo duży deficyt prowadzi do przedwczesnego odrzucenia starszych liści oraz hamuje rozwój systemu korzeniowego, przez co roślina jest niedożywiona również w inne składniki pokarmowe. Przy średniej zasobności gleby w fosfor efektywne nawożenie to takie w wysokości pobrania (średnio rzepak pobiera na 1 tonę nasion z określonym plonem słomy 30 kg fosforu). Do jesiennego stosowania najlepiej nadaje się fosforan amonu.
Potas (K) odpowiada przede wszystkim za budowę tkanek i utrzymanie odpowiedniego turgoru komórek, aktywuje enzymy odpowiedzialne za proces tworzenia węglowodanów, z których wytworzą się białka i tłuszcze. Jego główną rolą jest regulacja gospodarki wodnej w roślinie (mrozoodporność, susza). Potas zwiększa ciśnienie osmotyczne komórki, dzięki czemu sok komórkowy zamarza w niższej temperaturze. Objawy niedożywienia tym składnikiem są podobne do symptomów niedoboru wody. Potas najkorzystniej jest stosować jesienią.
Magnez (Mg) to podstawowy składnik procesu fotosyntezy. Bierze też udział w procesach enzymatycznych. Lepiej rozpuszcza się w glebie niż P i K, więc jest łatwiej pobierany przez rośliny. Objawy niedoboru magnezu widać w pierwszej kolejności na starszych liściach i najczęściej przybierają one formę chlorozy międzynaczyniowej (blaszka liściowa z intensywnie zielonymi nerwami i jasnozieloną przestrzenią pomiędzy).
Wapń (Ca) tworzy substancje strukturalne i wzmacnia tkanki, odpowiada za właściwą strukturę błon komórkowych i procesy enzymatyczne. Pierwsze objawy jego niedoboru pojawiają się na młodych liściach w postaci przebarwień lub zamierania (zazwyczaj od wierzchołka do nasady). Duża dostępność azotu w formie amonowej, potasu i magnezu znacznie ogranicza pobieranie wapnia przez roślinę
Siarka (S) jest niezbędna do budowy białek. Jej niedobór wpływa na jakość wypiekową pszenicy (nieodpowiednia liczba sedymentacji, niekorzystny stosunek białka do glutenu). Objawy deficytu w pierwszej kolejności widoczne są na młodszych liściach, które są jaśniejsze, bieleją, może też pojawić się marmurkowatość czy chloroza międzynaczyniowa. Młode liście są węższe, sztywniejsze i krótsze. Zielona podstawa i rozjaśniony do żółknącego szczyt rośliny to także charakterystyczny symptom niedostatku siarki. 1 kg jej niedoboru przekłada się na 10–15 kg niewykorzystanego azotu. Zalecana ilość siarki pod zboża to mniej więcej 1/6 dawki azotu.
Trzeba pamiętać o tym, że niektóre pierwiastki są antagonistami, np. Mg-K, Ca-K/Mg, NH4-Mg.
Kompleksowym nawozem przedsiewnym przeznaczonym do stosowania w uprawie zbóż ozimych jest ASX Crop Max (NKP 7-20-30).
Poznaj rolę mikroelementów w nawożeniu zbóż
Nie mniejszą rolę niż makroskładniki w uprawie zbóż odgrywają mikroelementy, głównie: molibden, miedź, mangan, bor i cynk.
Molibden (Mo) kształtuje odporność roślin na mróz. W przypadku jego niedoboru rośliny zawierają więcej azotanów, co powoduje, że są bardziej narażone na działanie mrozu. Objawy niedoboru widoczne są na najmłodszych liściach w postaci deformacji blaszki liściowej i bladozielonego zabarwienia.
Miedź (Cu) to składnik, którego ukryty niedobór powoduje niewykształcenie się zawiązków ziarna w optymalny sposób. Jej deficyt, który objawia się bieleniem wierzchołków liści, a następnie ich zamieraniem, wpływa na obniżenie procesu fotosyntezy oraz odporności roślin na choroby.
Mangan (Mn) chroni rośliny przed mrozem. Jego niedobór prowadzi do zmniejszenia wydajności procesu fotosyntezy, zahamowania wzrostu rośliny, wstrzymania syntezy białka. Rośliny mają cieńszą warstwę woskową i zmniejszoną odporność na choroby. Przy zaawansowanym niedoborze liść przyjmuje charakterystyczną marmurkowatą strukturę, a blaszka liściowa zagina się do środka wzdłuż nerwu środkowego.
Bor (B) to składnik, którego niedobór prowadzi do karłowacenia roślin, spowolnienia tempa ich wzrostu i zwiększenia skłonności do więdnięcia. Jego deficyt objawia się czerwonobrązowymi przebarwieniami na liściach i zamieraniem stożka wzrostu.
Cynk (Zn) – jego niedobór w roślinie powoduje zmniejszenie produkcji węglowodanów oraz zahamowanie procesu fotosyntezy. Niedobór prowadzi również do zakłócenia gospodarki azotem i wykształcenia mniejszej ilości białka. Powoduje również defekty w gospodarce hormonalnej, co prowadzi do karłowacenia roślin. Obniża odporność na choroby. Objawy niedoboru cynku zauważa się najpierw na młodych, w pełni rozwiniętych liściach, liście przyjmują strzelisty pokrój oraz pojawiają się białobrązowe przebarwienia na wierzchołku i krawędziach.
Mikroelementy w uprawach zbóż ozimych można uzupełnić, stosując nawozy z gamy ASX
Pojedyncze - dobierane odpowiednio do potrzeb
wieloskładnikowe, takie jak ASX Complex czy ASX Complex Mn forte
Jakie są typy objawów niedoborów składników pokarmowych?
Aby móc oznaczyć niedobory składników mineralnych w roślinie, warto wiedzieć, że wyróżnia się dwa typy ich objawów:
chlorozy – żółknięcie blaszki liściowej – całkowite, krawędziowe, międzynerwowe,
nekrozy – obumieranie tkanek blaszki liściowej – wierzchołkowe, brzegowe, punktowe i nieregularne.
Ponadto należy ocenić stan innych przebarwień blaszki liściowej i pędu. Trzeba też sprawdzić, czy występuje zamieranie merystemów wierzchołkowych pędów i korzeni. Na schemacie został zaprezentowany uproszczony klucz do oznaczania niedoborów składników mineralnych w roślinie na podstawie symptomów widocznych na liściach.
W przypadku niedoborów składników mało ruchliwych w roślinie, takich jak bor czy wapń, objawy w pierwszej kolejności widoczne są na organach młodszych. Natomiast symptomy deficytów pierwiastków ruchliwych (np. magnezu i azotu) najpierw obserwuje się na organach starszych (składniki przemieszczane są do młodszych części rośliny).
W praktyce jednoznaczne określenie, którego pierwiastka brakuje, jest bardzo trudne – niedobory się nakładają (deficyt jednego pierwiastka może maskować niedostatek innego). Czasami również wystąpienie patogenu może wyglądać na niedobór. Precyzyjne określenie deficytów możliwe jest na podstawie wyników analiz laboratoryjnych.