Rizoktonioza może także wpłynąć na jakość plonów przeznaczonych do przetwórstwa, takich jak frytki i chipsy. Warunki sprzyjające rozwojowi tej choroby to przede wszystkim wilgotna i chłodna gleba, a także zainfekowany materiał sadzeniakowy. Aby skutecznie ograniczyć ryzyko infekcji, niezbędne jest dokładne poznanie charakterystyki patogena i wdrożenie kompleksowej ochrony przed tą chorobą.
Źródła infekcji i warunki sprzyjające rozwojowi choroby
Choroba występuje powszechnie w rejonach uprawy ziemniaka. Źródłem infekcji są sadzeniaki, a także grzybnia znajdująca się w resztkach pożniwnych oraz sama gleba z przetrwalnikami. Do zakażenia ziemniaków rizoktoniozą dochodzi najczęściej podczas sadzenia, w warunkach wilgotnej i chłodnej gleby na poziomie 6-8°C, w których ryzyko rozwoju choroby jest szczególnie wysokie.
Objawy rizoktoniozy
Objawy rizoktoniozy występują zarówno na bulwach, pędach podziemnych, jak i na nadziemnych częściach roślin. Choroba przybiera różne formy – w przypadku bulw może prowadzić do ich rozdrobnienia, deformacji, niekształtności oraz nieestetycznych zmian na skórce. Podstawową formą rizoktoniozy ziemniaka jest ospowatość bulw. Na powierzchni bulwy występują strupowato wyglądające skupiska sklerocji. Są one formą przetrwalnikową grzyba i źródłem nowych infekcji. W trakcie wschodów i wzrostu roślin pojawiają się kolejne objawy choroby – gnicie kiełków i próchnienie podstawy łodygi. Infekcja ta opóźnia tempo wschodów, osłabia rośliny i zmniejsza liczbę łodyg oraz zawiązanych bulw. W przypadkach szczególnie silnego porażenia może dojść nawet do całkowitego zaniku części roślin. Uszkodzenia występujące w trakcie wegetacji prowadzą do zmniejszenia plonów oraz obniżenia jakości bulw, które stają się mniej przydatne zarówno do spożycia, jak i do przetwórstwa przemysłowego. Uszkodzenia bulw, takie jak korkowatość (ang. dry core), sprawiają, że nie nadają się one do obróbki mechanicznej, co może skutkować poważnymi stratami ekonomicznymi.
Zapobieganie i zwalczanie rizoktoniozy
Zwalczanie rizoktoniozy ziemniaka jest dużym wyzwaniem, ponieważ jest to choroba trudna do kontrolowania, która może przybierać różne formy i powodować znaczące straty w plonach. Z tego względu, aby skutecznie ją ograniczyć, należy podejść do jej zwalczania w sposób holistyczny, łącząc różne metody ochrony roślin. Nie ma jednej, uniwersalnej strategii, która w pełni eliminuje ryzyko wystąpienia tej choroby. Kluczowe jest połączenie profilaktyki, odpowiedniej agrotechniki, stosowania fungicydów – również tych biologicznych oraz wyboru odpornych odmian ziemniaka.
Istnieje kilka metod, które mogą pomóc w ograniczeniu rozwoju patogenu i minimalizowaniu jego wpływu na plonowanie.
Pierwszym krokiem w walce z rizoktoniozą jest zapewnienie zdrowego materiału sadzeniakowego, unikanie sadzenia porażonych sadzeniaków oraz dokładna kontrola stanu gleby przed sadzeniem.
Odpowiedni dobór terminu sadzenia, dostosowanego do warunków pogodowych, może także znacznie zmniejszyć ryzyko infekcji. Warto unikać sadzenia ziemniaków w zbyt zimnej glebie (poniżej 10°C), ponieważ niska temperatura sprzyja rozwojowi grzyba. Sadzenie w cieplejszej glebie, po ustąpieniu przymrozków, zmniejsza ryzyko infekcji.
Warto również stosować odpowiednią rotację upraw, aby zminimalizować presję patogenu w glebie. Należy unikać sadzenia ziemniaków w tym samym miejscu przez kilka lat z rzędu, ponieważ w glebie mogą pozostawać zarodniki grzyba. Rotacja z innymi roślinami, które nie są gospodarzem R. solani, pozwala na zmniejszenie presji patogenu w glebie.
Istotne są również dobre praktyki agrotechniczne. Utrzymywanie odpowiedniego poziomu wilgotności gleby, zapewnienie właściwego nawożenia oraz przestrzeganie zasad uprawy w optymalnych warunkach pomogą w utrzymaniu zdrowych roślin, które będą mniej podatne na infekcje. Zapewnienie dobrej struktury gleby może również ograniczyć rozwój rizoktionozy.
Wybór odpowiednich, odpornych odmian to również jedna z metod ograniczania ryzyka tej choroby. Odmiany odporne na Rhizoctonia solani charakteryzują się mniejszą podatnością na uszkodzenia bulw oraz gnicie kiełków, co pozwala na uzyskanie lepszych plonów w warunkach sprzyjających rozwojowi grzyba.
W przypadku zaawansowanego rozwoju infekcji, konieczne może być zastosowanie fungicydów, które skutecznie ograniczą rozprzestrzenianie się grzyba. Należy jednak pamiętać, że chemiczne środki ochrony roślin powinny być stosowane ostrożnie, w ramach zintegrowanego systemu ochrony roślin, aby zminimalizować nadmierne użycie chemii i ograniczyć negatywny wpływ na środowisko. Kluczowe jest, aby wczesna interwencja oraz stosowanie sprawdzonych metod ochrony pozwoliły zredukować straty w plonach i utrzymać jakość bulw przeznaczonych do konsumpcji oraz przetwórstwa.
Polecanymi fungicydami do zwalczania rizoktoniozy są:
Moncut 460 SC – preparat przeznaczony do zaprawiania ziemniaków, który skutecznie chroni rośliny przed rizoktoniozą. Jego główną substancją czynną jest fludioksanil, który działa systemicznie, zapewniając długotrwałą ochronę roślin przed infekcją.
Allstar – zawiera substancję czynną fluksapyroksad, stosowaną zapobiegawczo. Preparat aplikuje się na glebę w postaci oprysku pasowego podczas sadzenia bulw (w dawce 0,8 l/ha), co pozwala na skuteczną ochronę przed patogenem.
Biologiczne ograniczanie rizoktoniozy ziemniaka
Jednym z innowacyjnych rozwiązań w walce z rizoktoniozą ziemniaka jest stosowanie biologicznego środka ochrony roślin – Biocontrol T34, który zawiera grzyb Trichoderma asperellum szczep T34. To nowoczesna, biologiczna metoda ograniczania porażenia ziemniaków, która zyskuje na popularności dzięki swojej skuteczności oraz minimalnemu wpływowi na środowisko
Mechanizm działania preparatu polega na konkurencji z patogenami, takimi jak Rhizoctonia solani, w strefie korzeniowej roślin. Trichoderma asperellum skutecznie rywalizuje o przestrzeń i składniki pokarmowe, utrudniając rozwój chorobotwórczych grzybów i organizmów grzybopodobnych. Co więcej, grzyb ten może pasożytować na patogenach, eliminując je w naturalny sposób. Dzięki tym właściwościom, Biocontrol T34 przyczynia się do ograniczenia występowania rizoktoniozy, w tym charakterystycznych objawów choroby na bulwach, takich jak ospowatość. Zalety stosowania Biocontrol T34 to przede wszystkim bezpieczna i skuteczna ochrona roślin przed rizoktoniozą w sposób ekologiczny, bez ryzyka skażenia środowiska. Dzięki tej biologicznej metodzie, możliwe jest zmniejszenie strat w plonach oraz poprawa jakości bulw, szczególnie na obszarach, gdzie rizoktonioza stanowi poważne zagrożenie dla upraw. Poza funkcją ochronną zawarta w preparacie Biocontrol T34 Trichoderma asperellum stymuluje rozwój korzeni włośnikowych dzięki czemu system korzeniowy jest lepiej rozwinięty co korzystnie wpływa na wzrost i rozwój roślin.
Sposób stosowania: Preparat należy aplikować poprzez opryskiwanie gleby pasowo podczas sadzenia bulw ziemniaków (BBCH 00). W tym celu wykorzystuje się zamontowane na sadzarce urządzenia wyposażone w dysze opryskujące. Zalecana dawka to 0,25 kg/ha na jednorazowe zastosowanie. Nie zaleca się łączenia tego preparatu z produktami fungicydowymi.
