Program zwalczania szkodliwych motyli
Owocówki i zwójki liściowe to ważna grupa szkodników sadów jabłoniowych, które czasami wyrządzają znaczne szkody również w uprawach grusz. W Polsce najczęściej spotykanymi gatunkami są: bukóweczka, siatkóweczka, różóweczka, wydłubka oczateczka oraz lokalnie rdzaweczka. Skuteczność zwalczania tych owadów zależy od spełnienia kilku czynników.
Zwójka
Szkodniki te nie są łatwe do zwalczenia, ponieważ w przypadku zwójek jest ich kilka gatunków, które różnią się biologią, progami zagrożenia, liczbą pokoleń w sezonie, terminami lotów i zwalczania, a także ukrytym trybem żerowania. W sadach z małą presją owocówki, przy systematycznie wykonywanym monitoringu, zagrożenia, wystarczające są 1–2 zabiegi w sezonie, po jednym na każde pokolenie. Natomiast tam, gdzie odnotowano wysoką liczebność tego szkodnika (kilkaset motyli na pułapkę w sezonie), potrzebne jest przeprowadzenie przynajmniej 3–4, a nawet 5 zabiegów, minimum dwóch na każde pokolenie. Zwalczając tak intensywnie owocówkę, jednocześnie ogranicza się presję ze strony niektórych zwójek, ale nie zawsze pokrywają się optymalne terminy unieszkodliwiania owadów.
Przewidzieć zagrożenia
W 2018 roku w wielu rejonach sadowniczych licznie występowała zwójka siatkóweczka, powodując znaczne uszkodzenia owoców, dodatkowo we wrześniu i październiku była wyjątkowo ciepła pogoda, sprzyjająca rozwojowi tej grupy szkodników, a to może oznaczać poważną presję również w bieżącym sezonie. W sytuacji dużej liczebności zwójkówek w danym sadzie wskazane jest rozpoczęcie ochrony już wiosną. Jest ona skierowana przeciwko zimującym gąsienicom (większość gatunków zimuje w stadium gąsienicy, jedynie różóweczka pod postacią jaj).
Skuteczność zwalczania owocówki jabłkóweczki i zwójek zależy od spełnienia kilku czynników. Jednym z najważniejszych jest wiedza o potencjalnym zagrożeniu. Niezbędne są więc regularnie wykonywane lustracje sadów (zgodnie z metodyką Integrowanej Ochrony), polegające na przeglądaniu zawiązków/owoców pod względem ilości świeżych wgryzów i na korzystaniu z pułapek feromonowych/iTrapów. Informują one sadownika o wielkości presji owocówki jabłkóweczki i zwójek w konkretnym sadzie/kwaterze, które gatunki zwójek przekraczają próg zagrożenia i kiedy należy wykonać zabieg (po stwierdzeniu w pułapkach max lotów). Dobór preparatów powinien być dopasowany do temperatury powietrza i uwzględniać stadium rozwojowe szkodnika – masowe loty/tzw. czarna główka (chociaż znaczna część insektycydów polecanych do stosowania podczas lotu motyli i składania jaj działa też na wylęgające się gąsienice).
[table id=30 /]
Liczy się konsekwencja
Zabieg wiosenny nie zabezpieczy całkowicie owoców przed uszkodzeniami ze strony tych owadów (jego efektywność może wynieść 50–80%), trzeba więc kontynuować ochronę w okresie wylęgania się gąsienic letnich pokoleń. Jednak dzięki redukcji pokolenia zimującego ochrona latem może być już mniej intensywna. Jeśli nie wykonuje się zabiegu wiosennego, trzeba skoncentrować się na ochronie latem. Planując ochronę, należy wybierać środki z różnych grup chemicznych, zwłaszcza jeśli wykonuje się kilka zabiegów w sezonie. Zapobiega to wyselekcjonowaniu odpornych form szkodnika i jednocześnie pozwala uniknąć ryzyka przekroczenia dopuszczalnego poziomu pozostałości substancji aktywnej w owocach.
Obecnie sadownicy w walce z owocówką mają do dyspozycji ponad 30 insektycydów z kilku grup chemicznych, co umożliwia rotację preparatów (jednak ponad połowa z nich to neonikotynoidy zawierające acetamipryd). Część z nich ma rejestrację także na zwójki. Niektóre środki z rejestracją tylko na owocówkę przy okazji ograniczają również zwójki, np. Imidan 40 WG.
Dobry wybór
W fazie różowego pąka żerują gąsienice praktycznie wszystkich najbardziej groźnych gatunków zwójek
Imidan 40 WG wykazuje działanie na wszystkie fazy rozwojowe owocówek: jaja, larwy, osobniki dorosłe. Optymalne efekty osiąga się jednak przy zastosowaniu środka w fazie tzw. czarnej główki. Można go mieszać z fungicydami i nawozami dolistnymi. Możliwa jest dwukrotna aplikacja w sezonie. Wymagany okres karencji wynosi 28 dni, jednak Imidan 40 WG stosuje się do 40 dni przed zbiorami, żeby zapewnić czas na całkowity rozkład substancji aktywnej – fosmetu. Preparat jest wpisany na listę Integrowanej Produkcji. Zalecana dawka to 1,25 kg/ha. Optymalne pH cieczy używanej do zabiegów wynosi 5,5, dlatego sugerowane jest zakwaszenie zasadowej wody preparatami takimi jak Activ5, PeKacid czy Rosaphos. Owocówki i zwójki latają od maja do pierwszych dni września, zatem wybierając insektycydy do zwalczania I czy II pokolenia, należy uwzględnić czas całkowitego rozkładu zawartych w nich substancji aktywnych, żeby zminimalizować ich liczbę i poziomy w owocach. I tak np. Coragen 200 SC, Steward lub Rumo 30 WG są zalecane na I pokolenia owocówek/zwójek, ponieważ czas całkowitego rozkładu ich substancji aktywnej wynosi minimum 60–80 dni. Natomiast Imidan 40 WG, Affirm 095 SG czy Vertigo 018 EC oraz preparaty biologiczne, np. Delfin WG, stosuje się do zwalczania letnich pokoleń. Insektycydy z grupy neonikotynoidów z acetamiprydem mają bardzo długi czas rozkładu (ponad 100 dni), i w sadach, w których zwraca się uwagę na ilość pozostałości w owocach, aplikuje się je przed pierwszymi lotami motyli, jeśli jednocześnie wystąpią również mszyce.
W Programie Ochrony Roślin Sadowniczych pojawiło się kilka propozycji produktów biologicznych, które nie niosą ryzyka pozostałości w owocach i pozwalają ograniczyć ilość środków chemicznych stosowanych latem. Delfin WG to selektywny preparat na bazie zarodników i kryształów Bacillus thuringiensis spp. kurstakis. Można go stosować do 3 razy, najlepiej latem. Wymagane jest jednak zachowanie minimalnego okresu karencji, który wynosi 1 dzień. Preparat działa na wszystkie gąsienice motyli (zwójek) w sadach jabłoni i grusz, a także w uprawach winorośli. Nie zwalcza osobników dorosłych. Już kilka godzin po spożyciu środka gąsienice przerywają żerowanie, a po paru dniach obumierają (młode gąsienice są znacznie bardziej wrażliwe niż starsze). Delfin WG na roślinie działa kontaktowo, a na szkodniki żołądkowo. Dawka jednorazowa to 0,75 kg/ha (polecany z dodatkiem zwilżacza Prolonger). Jest możliwość mieszania go z innymi środkami i nawozami. Należy unikać przeprowadzania zabiegu w słońcu, aplikacja powinna być wykonana przynajmniej 4 godziny przed deszczem.
Obok wyznaczenia terminu zabiegu i wyboru insektycydu czynnikami poprawiającymi skuteczność zwalczania szkodników, zwłaszcza w przypadku preparatów o działaniu powierzchniowym, są większa niż standardowa ilość cieczy roboczej, dodatek zwilżacza, np. Prolongera, i bardzo dokładne pokrycie chronionej powierzchni roślin.
Barbara Błaszczyńska