Brunatna plamistość liści zbóż
Sprawca choroby występuje w dwóch stadiach rozwojowych: telemorficznym (Pyrenophora tritici-repentis) oraz anamorficznym (Drechslera tritici-repentis). Na liściach pierwszym symptomem porażenia są drobne czarne cętki. Ich powierzchnia stopniowo się powiększa, pojawia się chlorotyczna obwódka, tworząc charakterystyczny obraz zmian: chlorotyczna strefa zewnętrzna i nekrotyczna wewnętrzna. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do zlewania się plam i tworzenia rozległych nekroz, a w konsekwencji do zamierania całej blaszki liściowej. Na porażonych źdźbłach pojawiają się osiowo wydłużone nekrozy (brunatne kreski). Objawy porażenia kłosów obserwowane są w fazie dojrzałości mlecznej – to rozlane ciemne plamki bez wyraźnych konturów. Kłosy porażone wcześniej bieleją i zamierają. Zainfekowane ziarniaki przybierają kolor różowy lub brązowy. Optymalne warunki do dojrzewania zarodników workowych tworzących się w pseudotecjach na porażonych resztkach roślin to temperatura 15oC i wilgotność względna powyżej 97%. W czasie sezonu wegetacyjnego, w warunkach wilgotności powyżej 81%, na porażonych tkankach roślin rozwija się stadium konidialne (zarodniki konidialne dokonują infekcji wtórnych). Jednym z czynników stymulujących uwolnienie zarodników jest nagły spadek wilgotności powietrza. Początkowe objawy septoriozy na liściach Piknidia grzyba S. nodorum na znekrotyzowanych plamach na liściuRynchosporioza zbóż
Choroba ta występuje na jęczmieniu, życie, pszenicy, a także pszenżycie oraz większości traw. Jej szkodliwość jest duża pod względem ekonomicznym – następuje obniżenie ilości i jakości plonu ziarna (obniżenie masy 1000 ziaren), co pośrednio może doprowadzić do obniżenia o ponad 20% plonu. Silnie porażone rośliny wcześniej zamierają. Podstawowe symptomy tej choroby, powodowanej przez grzyba Rhynchosporium secalis, są odnotowywane na blaszkach i pochwach liściowych jako owalne plamy. Początkowo – wiosną – plamy są wodniste i niebieskoszare. Później wysychają i stają się szarawobiałe. Na porażonych liściach często występuje charakterystyczna brunatna obwódka, a wokół niej chlorotyczny pierścień. Grzyb zimuje w postaci grzybni na resztkach roślin lub oziminach. Epidemicznemu występowaniu sprzyja wysoka wilgotność powietrza i stosunkowo niska temperatura 10–20oC. Nasilają ją także obfite opady, podczas których zarodniki konidialne rozprzestrzeniane są przez deszcz i wiatr. Objawy rynchosporiozy zbóż na liściach Charakterystyczne cętki na liściach spowodowane obecnością grzyba P. tritici-repentis Objawy brunatnej plamistości liści zbóżSeptorioza plew pszenicy
Sprawcą tej choroby jest grzyb Septoria nodorum, najczęściej i w największym stopniu występuje na pszenicy oraz pszenżycie. Spotykana jest także na jęczmieniu oraz niektórych trawach. Jej szkodliwość odnotowywana jest głównie w postaci obniżenia dorodności i ogólnej masy plonu, zwykle więcej niż 30%. Z chorych roślin, a przede wszystkim porażonych kłosów, zbierane jest ziarno słabo wykształcone. Pierwsze objawy porażenia można odnotować już na siewkach wyrastających z zakażonych ziarniaków. Porażone kiełki mogą źle wschodzić (pochewka kiełkowa brunatnieje). Na plantacjach najczęściej jednak obserwuje się symptomy tej choroby na liściach, kłosach oraz źdźbłach. Na porażonych liściach żółtawobrązowe, owalne plamy, zaś na kłosach brązowofioletowe. Na liściach plamy występują w różnych ich częściach, a na plewach rozpoczynają się od ich brzegów. Charakterystyczne dla choroby jest to, iż w obumarłej tkance, szczególnie podczas wilgotnej pogody, tworzą się brunatnoczarne piknidia grzyba, w których znajdują się zarodniki konidialne. W cyklu rozwojowym tego grzyba biorą udział zarówno zarodniki konidialne tworzące się w piknidiach, jak i zarodniki workowe powstające w pseudotecjach. Porażeniu roślin sprzyjają przede wszystkim opady podczas kłoszenia, infekcja mokrych liści w temp. ponad 10oC trwa 3 godziny. Okres inkubacji choroby uzależniony jest od panujących warunków – następuje w temp. 23oC oraz wilgotności 100%. Tworzenie zarodników odbywa się po 6 dniach od infekcji. Grzyb może być przenoszony przez nasiona, na których znajdują się piknidia, a także pozostawione resztki pożniwne, które stanowią źródło infekcji pierwotnej na kolejny sezon.Zacznij od profilaktyki
W zwalczaniu patogenu w uprawie należy uwzględnić i zastosować kompleks zabiegów zmierzających do ograniczenia źródła infekcji pierwotnej:- Staranne wykonywanie podorywki i orki.
- Stosowanie właściwego płodozmianu.
- Usuwanie porażonych roślin z plantacji.
- Dobór odmian odpornych lub tolerancyjnych na porażenie przez patogen.
- Zrównoważone nawożenie N,P,K.
- Odpowiedni zasiew – unikanie zbyt gęstego siewu.
- Zdrowy materiał siewny.
Ochrona chemiczna
Bumper 250 EC / Chefara 330 EC Zabiegi chemiczne należy wykonywać zapobiegawczo, a także w okresie wegetacji od fazy strzelania w źdźbło do fazy kłoszenia. Preparaty chemiczne zwalczające ten patogen należą do grupy triazoli i strobiluryn oraz morfolin. Na plantacjach roślin zbożowych ważne jest prowadzenie lustracji od początku sezonu wegetacyjnego w przypadku zbóż ozimych, a później i jarych, w celu możliwie szybkiego wykrycia pierwszych ognisk choroby na polu i wykonania pierwszych zabiegów chemicznych przed wystąpieniem epidemii. Jednym z preparatów z grupy triazoli jest Bumper 250 EC – zawierający propikonazol. Zalecana dawka preparatu zarówno w przypadku pszenicy ozimej, jak i jęczmienia jarego to 0,5 l/ha. Termin stosowania środka Bumper 250 EC w przypadku pszenicy ozimej przypada na fazę strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia (BBCH 30-59), zaś w jęczmieniu jarym od końca fazy krzewienia do początku fazy kłoszenia (BBCH 29-51). Obecnie do zwalczania rynchosporiozy w jęczmieniu i życie oraz septoriozy w pszenicy polecany jest także Bumper Super 490 EC . Zawiera on dwie substancje: prochloraz (z grupy imidazoli) oraz propikonazol (z grupy triazoli). Preparat ten może być stosowany w pszenicy ozimej i jarej, jęczmieniu ozimym i jarym, a także życie. We wszystkich uprawach zalecana jest dawka 1 l/ha. Kolejnym równie skutecznym preparatem jest Chefara 330 EC zawierająca propikonazol i cyprokonazol z grupy triazoli. Wykazuje działanie systemiczne. Chefara 330 EC zalecana jest do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego oraz wyniszczającego. Preparat ten nadaje się do ochrony różnych gatunków zbóż, m.in. pszenicy ozimej i jarej, jęczmienia ozimego, jarego, pszenżyta ozimego jarego i żyta. Podajemy go w dawce 0,5 l/ha. Preparat chroni plantacje przed septoriozą, plamistością oraz rynchosporiozą. Spekfree 430 SC zawierający tebukonazol to preparat z grupy konazoli- -triazoli. Wykazuje działanie układowe, nadaje się do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego. Zalecany w uprawach pszenicy ozimej i jęczmienia jarego w dawce 0,6 l/ha. Na plantacjach pszenicy ozimej ogranicza septoriozę plew i liści pszenicy oraz brunatną plamistość liści, zaś w przypadku jęczmienia rynchosporiozę zbóż oraz plamistość siatkową liści. Natomiast grupę morfolin reprezentuje preparat Leander 750 EC zawierający fenpropidynę. Środek ten wykazuje działanie systemiczne. Przeznaczony jest do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego w ochronie zbóż jarych i ozimych. Zalecany do użycia od końca fazy krzewienia do końca fazy kłoszenia w pszenicy ozimej i jarej, jęczmieniu ozimym i jarym oraz w życie w dawce 0,75 l/ha. Zarodniki konidialne grzyba P. tritici-repentis w obrębie cętekKarolina Felczak, Instytut Agronomiczny Fertico