Mączniak rzekomy jest obecnie najgroźniejszą chorobą odnotowywaną na plantacjach cebuli ozimej, uprawianej z dymki i na plantacjach nasiennych. Jej nasilenie w poszczególnych latach zależy przede wszystkim od potencjału inokulacyjnego sprawcy oraz warunków pogodowych występujących w danym sezonie wegetacyjnym. Typowe plamy koncentryczne, symptom porażenia przez mączniaka Sprawcą mączniaka rzekomego jest Peronospora destructor. To organizm grzybopodobny rozwijający się w przestworach międzykomórkowych i wytwarzający ssawki, które wrastają do komórek miękiszowych. Grzybnia sprawcy rozwija się w liściach i pędach. Wyrastają z niej trzonki konidialne, na końcu których znajdują się zarodniki konidialne. To właśnie te zarodniki odpowiadają za rozprzestrzenianie się choroby, ponieważ odrywając się od trzonków, są unoszone przez wiatr i przenoszą chorobę na inne cebule. Wówczas na liściach zauważalny jest charakterystyczny aksamitny nalot trzonków konidialnych z zarodnikami konidialnymi. To znak dla plantatorów, że grzybnia już spenetrowała tkanki liści, a w związku tym choroba rozprzestrzenia się na plantacji.

Patogen w akcji

Grzybnia zimuje w cebulach, a w nowym sezonie głównym źródłem infekcji pierwotnych choroby są porażone cebule nasienne, cebule z dymki oraz resztki cebul pozostałe po zeszłorocznej uprawie. Grzybnia, która znajduje się pomiędzy łuskami, systemicznie, w miarę rozwoju poraża liście i pędy kwiatowe. Zimowanie Peronospora destructor ma istotny związek z dokonywaniem infekcji w roku kolejnym, ponieważ grzybnia, która rośnie wraz z roślinami, zaczyna wytwarzać zarodniki konidialne wywołujące infekcje pierwotne. Jeśli na polu przezimowały zakażone odrosty cebulowe, to przy sprzyjających warunkach pogodowych wokół tej rośliny pojawiają się kolejne. W przypadku plantacji z siewu uprawianej w pobliżu plantacji nasiennej cebuli z częścią porażonych cebul można się spodziewać pierwszych objawów porażenia od strony tej plantacji. Poznanie mechanizmów rozprzestrzeniania się choroby pozwala uniknąć potencjalnego zagrożenia oraz podjąć odpowiednie działania zapobiegające rozprzestrzenianiu się patogenu na plantacji. Przejaśnienie, żółknięcie liści spowodowane
obecnością P. destructor

Rozpoznać zagrożenie

Symptomy porażenia mączniakiem rzekomym cebuli występują w dwóch rożnych postaciach. Objawy wtórne zauważalne są na roślinach wyrosłych z cebul wysadkowych. Grzyb w takim warzywie pojawia się w formie utajonej. Przerastanie rozwijających się liści powoduje systemiczne porażenie całych roślin. Liście z tych cebul są niedorozwinięte, jasnozielone, łukowato wygięte, w czerwcu i lipcu zaczynają zamierać. Na pędach cebuli nasiennej pojawia się szarofioletowy nalot zarodnikowania grzyba. Objawy pierwotne natomiast powstają w wyniku porażenia liści i pędów przez zarodniki konidialne z roślin wyrosłych z porażonych cebul wysadkowych. Na liściach i pędach występują jasnozielone lub zielonożółte plamy. Na początku małe, stopniowo powiększające się, a przy silnym porażeniu pokrywające znaczną część liści i pędów. W czasie wilgotnej pogody na poplamionych liściach pojawia się dodatkowo aksamitny szarofioletowy nalot trzonków konidialnych z zarodnikami konidialnymi. Z czasem nalot ciemnieje i staje się wyraźniejszy oraz trwalszy. Zmiany te są spowodowane wystąpieniem saprofitów lub słabych pasożytów wtórnych, głównie grzybów z rodzaju Alternaria oraz Stemphyllium. Z czasem porażone liście i pędy żółkną, po czym zamierają przedwcześnie. Porażone cebule wytwarzają wówczas nowe liście, co przyczynia się do powstania cebuli o zgrubiałych, zasychających szyjkach. Taka cebula nie nadaje się do przechowywania.  

Profilaktyka i zwalczanie

Najbardziej destrukcyjnymi chorobami cebuli są: mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, biała zgnilizna, głownia cebuli oraz fuzaryjne gnicie cebuli. W ochronie cebuli przed mączniakiem rzekomym należy stosować metody agrotechniczne (niechemiczne) i chemiczne. Pełny program ochrony musi być oparty zarówno na działaniach prewencyjnych, jak i metodach chemicznych, ponieważ tylko wtedy możliwa jest wygrana z tym patogenem.

Metody agrotechniczne

Ze względu na zimowanie Peronospora destructor plantacje z siewu wiosennego należy lokalizować na stanowiskach przewiewnych, z dala od plantacji cebuli nasiennej lub uprawianej z dymki. Jest to pewien sposób eliminacji przeniesienia choroby z sąsiednich pól. Zaleca się ponadto lokalizowanie plantacji cebuli z dala od zbiorników wodnych i łąk, czyli tam, gdzie występuje nadmierna wilgotność. W przypadku uprawy cebuli na tym samym polu, należy niszczyć odrosty po cebulach zimujących w glebie. Na plantacjach uprawianych z dymki i cebuli nasiennych należy systematycznie usuwać rośliny z pierwotnymi objawami choroby.Rośliny z pierwotnym porażeniem mączniakiem cebuli charakteryzują się zahamowanym wzrostem, ich liście stopniowo wyginają się ku dołowi, mają jaśniejszą barwę. Na pędach nasiennych widoczne są zahamowania we wzroście, ponadto na ich powierzchni pojawiają się jaśniejsze owalne plamy.

Metody chemiczne

Metoda chemiczna jest wciąż najważniejszą i najbardziej skuteczną formą obrony przeciwko mączniakowi rzekomemu. Bardzo ważne jest, żeby pamiętać o dodaniu do cieczy użytkowej środka zwilżającego – adiuwantu, który zwiększy przyczepność środka chemicznego (jest to bardzo ważne, ponieważ cebula ma liście pionowe pokryte kutnerem). Jednym z zalecanych preparatów jest Flipper. Ułatwia on pokrycie cieczą roboczą, zwiększa pobranie substancji aktywnej przez roślinę oraz zwiększa odporność na zmywanie przez deszcz. Dzięki zdolnościom rozprzestrzeniania się umożliwia dotarcie cieczy roboczej w miejsca nieopryskane bezpośrednio, np. spodnie strony liści, wewnętrzne strony zwiniętych liści, miejsca osłonięte oprzędami czy kutnerem.

Monitoring na plantacji cebuli

Prowadzony monitoring sprawcy choroby umożliwia określenie i wyznaczenie odpowiedniego terminu zabiegu poprzez analizę warunków pogodowych, które sprzyjają wytwarzaniu zarodników konidialnych, infekcji, jak i okresowi inkubacji. W związku z tym istotną rolę w prowadzeniu skutecznej ochrony przeciwko mączniakowi cebuli odgrywają modele chorobowe. Umożliwiają one w połączeniu z dokonywanymi lustracjami plantacji wykonanie zabiegu zwalczającego patogen w odpowiednim terminie. Charakterystyczny nalot zarodników konidialnych na liściach cebuli  

Dobór środków

Odpowiednia strategia ochrony przed mączniakiem rzekomym powinna być oparta na prawidłowym dobrze fungicydów. Przede wszystkim należy stosować się do zasady Dobrej Praktyki Rolniczej i każdy kolejny zabieg wykonywać środkiem zawierającym inny składnik aktywny. Preparaty o działaniu zapobiegawczym zawierające m.in. mankozeb, jak Penncozeb 80 WP oraz Vondozeb 80 WP, zaleca się stosować na plantacjach roślin, zanim zostaną one porażone przez mączniaka rzekomego (nie wnikają one w głąb tkanek rośliny). Zabiegi należy wykonywać co 7–10 dni, naprzemiennie ze środkami z innych grup chemicznych. Jeśli zaś użyjemy preparatu o działaniu interwencyjnym, zawierającego m.in. metalaksyl i mankozeb, to wtedy odnotowywane jest działanie systemiczne w roślinie, jak m.in. po zastosowaniu Armetilu M 72 WP. Strategia ochrony:

• mankozeb (1–2 razy): Vondozeb 75 WG, Penncozeb 80 WP w dawce 2 kg/ha,
• mankozeb + dimetomorf : Vondozeb 75 WG, Penncozeb 80 WP w dawce 2 kg/ha + Acrobat MZ 69 WG w dawce 2 kg/ha,
• mankozeb + metalaksyl: Armetil M 72 WP w dawce 2 kg/ha,
• cymoksanil + mankozeb: Curzate Top 72,5 WP w dawce 2,3 kg/ha,
• chlorotalonil + azoskrobina: Amistar Opti 480 SC 2–2,5 l/ha,
• fostyl + fenamidon: Mildex 711,9 WG w dawce 2,5 kg/ha,
• pyraklostrobina + boskalid: Signum 33 WG w dawce 1 kg/ha,
• azoksystrobina: Amistar 250 SC w dawce 0,8 l/ha,
• fluazynam: Altima 500 SC w dawce 0,8 l/ha.

Armetil M 72 WP / Penncozeb 80 WP / Vondozeb 75 WG / Flipper / Signum 33 WG  

 Karolina Felczak