Z całą pewnością można stwierdzić, że rak bakteryjny jest obecnie najgroźniejszą chorobą grusz. Nie oznacza to, że zaraza ogniowa już im nie zagraża. Jednak w warunkach polskiego klimatu w sadach gruszowych zdecydowanie częściej dochodzi do porażenia bakterią Pseudomonas syringae, powodującą raka, przed którą ochrona stanowi duże wyzwanie. Dlaczego? Robert Binkiewicz

Bakteria Pseudomonas syringae jest wszechobecna w polskich sadach i w każdym sezonie w dogodnych warunkach silnie infekuje większość uprawianych w kraju gatunków roślin sadowniczych. A jak potrzebne są doświadczenie oraz edukacja w kwestii raka bakteryjnego w uprawie grusz pokazał sezon 2023, kiedy w wielu lokalizacjach doszło do silnej infekcji, którą większość sadowników była zaskoczona. Jest to efekt nie tylko braku dobrego przygotowania merytorycznego do uprawy grusz, ale również bagatelizowania problemu. Duża grupa producentów owoców uważa, że po wielu latach uprawy jabłoni bez problemu poradzi sobie z gruszą. Niestety, sadownicza rzeczywistość szybko ujawnia wszelkie niedociągnięcia. Chcąc skutecznie walczyć z rakiem bakteryjnym w uprawie grusz, przede wszystkim trzeba wiedzieć, jakie okoliczności sprzyjają bakterii Pseudomonas syringae, umieć je jak najlepiej rozpoznać i odpowiednio wcześnie działać zapobiegawczo, bo tylko takie są możliwości ochrony sadu gruszowego.

Znaki szczególne raka bakteryjnego gruszy

Rak bakteryjny, ze względu na podobieństwo symptomów, bywa mylony z zarazą ogniową. Należy jednak pamiętać, że warunki sprzyjające do rozwoju bakterii Ervinia amylovora, będącej sprawcą tej drugiej choroby, występują zdecydowanie później, zazwyczaj po kwitnieniu, gdy temperatury są wyższe i wilgotność jest duża. Objawy porażenia grusz Pseudomonas syringae to:

•  czarne, nekrotyczne plamy na częściach kwiatów – działki kielicha, szypułka,
•  czarne plamy na liściach,
•  postrzępione liście,
•  czarne plamki na zawiązkach,
•  czarne całe zawiązki,
•  suche, opadające pąki kwiatowe wiosną – efekt porażenia ubiegłorocznego.

Straty wynikające z porażenia bakterią Pseudomonas syringae są olbrzymie. Wystarczy powiedzieć choćby o tym, że:

•  zainfekowane kwiaty/zawiązki opadają,
•  w wyniku stresu następuje silniejszy naturalny opad zawiązków,
•  zainfekowane owoce, które nie opadły, mają ciemne plamy, są ordzawione i nie wyrastają,
•  zainfekowane zostają pąki kwiatowe wykształcające się na kolejny sezon – w efekcie nowy sezon jest już obarczony silną presją choroby,
•  następuje redukcja plonu i kondycja sadu staje się zła.

Co sprzyja bakteriom Pseudomonas syringae?

W przypadku ochrony przed rakiem bakteryjnym newralgiczny jest cały okres kwitnienia drzew. To w tym czasie dochodzi do najsilniejszych infekcji Pseudomonas syringae. Deszcz i niskie temperatury, a zwłaszcza przymrozki podczas kwitnienia, sprzyjają infekcji poprzez kwiaty. Bakterie żyją w środowisku na zewnątrz rośliny i czekają na dogodne okoliczności, aby dostać się do środka tkanek i móc namnażać się w przestrzeniach międzykomórkowych. Podczas infekcji bakterie wnoszą białka i toksyny drobnocząsteczkowe, aby ominąć mechanizmy odpornościowe rośliny. Po zakażeniu indukują wodniste, bogate w składniki odżywcze środowisko między komórkami roślinnymi, w którym mogą się rozmnażać i kontynuować kolonizację tkanek. Ponadto wytwarzają białko potęgujące powstawanie ran mrozowych, które łatwo kolonizują i rozszerzają. Teraz już wiadomo, dlaczego podczas przymrozku dochodzi do najsilniejszego porażenia Pseudomonas syringae. Trzeba jednak pamiętać, że przymrozek nie jest warunkiem koniecznym do zakażenia, ponieważ bakteria infekuje również przy temperaturze > 0°C, a w polskim klimacie przełom kwietnia i maja, czyli czas, kiedy kwitną grusze, charakteryzuje się zimną i wilgotną pogodą. W tym kontekście ważna jest również wiedza na temat wrażliwości (podatności) drzew na porażenie Pseudomonas. Im zdrowsza i silniejsza roślina, tym mniej podatna i na odwrót – egzemplarze osłabione, zbyt karłowe, bez wigoru najłatwiej ulegają zakażeniu. Najlepszym na to dowodem jest porównanie sadów gruszowych odmiany Konferencja posadzonych obok siebie, ale na dwóch różnych podkładkach skarlających – Pigwa S1 i Pigwa Q-Eline. Bez trudu można znaleźć w polskich sadach takie kombinacje. Dzięki temu wiadomo, że po silnej infekcji Pseudomonas sad na Pigwie S1 praktycznie nie ucierpi, podczas gdy ten na Q-Eline dozna silnego porażenia.

Skuteczna walka z rakiem bakteryjnym gruszy

Wiedząc o tym, należy dobrze się przygotować i wykonać wszystkie możliwe działania, aby zapobiec porażeniu. Jak już wspomniano, w przypadku raka bakteryjnego jedynie rozpoczęta odpowiednio wcześnie, intensywna i regularna ochrona zapobiegawcza może uchronić grusze przed katastrofą. Odpowiednio wcześnie, to znaczy od fazy pękania pąków, a najbardziej intensywnie od białego pąka do końca kwitnienia. Oczywiście i taka nie gwarantuje 100% skuteczności, ale przy infekcji tak silnej, jaka miała miejsce w sezonie 2023, pozwala ochronić grusze na poziomie 90–95%. Sadownicy, którym się to udało, odnieśli olbrzymi sukces, zwłaszcza w porównaniu z producentami, u których porażenie sadów sięgało 50–60%! Skuteczna ochrona zapobiegawcza grusz przed rakiem bakteryjnym to 5–10 regularnych zabiegów w okresie od białego pąka do 10–14 dni po kwitnieniu. Liczba aplikacji i ich częstotliwość powinny być ustalane na podstawie prognozy pogody i zagrożenia – im większe jest to ostatnie, tym krótsze muszą być odstępy pomiędzy zabiegami. Jeśli jest sucho i brak przymrozków, to zabiegi należy wykonywać co 4–5 dni. Gdy występują opady, a w bliskiej perspektywie są również przymrozki, to przerwy między zabiegami powinny wynosić 2–3 dni! Do ochrony zapobiegawczej należy użyć najmocniejszych preparatów, opartych na takich związkach, jak: miedź systemiczna, fosetyl glinu, fosfonian potasu, związki srebra. Substancje te występują zarówno w pestycydach, jak i w produktach nawozowych. Zawsze zalecana jest rotacja substancji i przemienne stosowanie preparatów. Rekomendowany program ochrony zapobiegawczej grusz przed rakiem bakteryjnym został zaprezentowany w tabeli. Program ochrony zapobiegawczej grusz przed rakiem bakteryjnym