Producenci owoców z niepokojem śledzą zmiany zachodzące w pogodzie, ponieważ coraz częściej odnotowywane są zjawiska niebezpieczne dla upraw. Gradobicia, huragany, fale upałów, susze, przymrozki mają ogromny wpływ na jakość i ilość zbiorów. W związku ze zbliżającym się nowym sezonem warto zwrócić uwagę na ryzyko przemarzania roślin w początkowych fazach wegetacji, która rozpoczyna się coraz wcześniej.
Przymrozki wiosenne są przyczyną bardzo poważnych strat w gospodarstwach sadowniczych. Należy chronić młode pąki przed przemarznięciem. Istnieje wiele metod ochrony sadów przed przymrozkami, wszystkie są kosztowne, a ich skuteczność zależy przede wszystkim od przebiegu pogody. Instalacja nawodnieniowa doskonale nadaje się do tego celu, jeżeli zostanie wyposażona w zraszacze antyprzymrozkowe.
Zagrożenie przymrozkami
Najbardziej rozpowszechnioną metodą walki z przymrozkami jest deszczowanie. Wykorzystuje się w tym przypadku fakt że zmianom stanu skupienia wody towarzyszy wydzielanie lub pobieranie dużych ilości ciepła. Przy ochłodzeniu jednego litra wody o 1°C uzyskuje się 1 kcal ciepła. Podczas zamarzania 1 litra wody wydziela się aż 80 kcal ciepła. Wysoka wilgotność zmniejsza wypromieniowanie ciepła. Gdy temperatura powietrza zbliży się do 0°C, woda, zamarzając, oddaje ciepło krzepnięcia roślinie i po ewentualnym zamarznięciu tworzy warstwę lodu izolującą ją przed mrozem.
Najskuteczniejszą metodą ochrony sadu przed wiosennymi przymrozkami jest zastosowanie zraszania nadkoronowego. Jest to najbardziej popularny sposób, ale niestety ma swoje wady. Największą jest duże zużycie wody. Podczas ochrony 1 ha sadu trzeba zużyć od 25–45 m3 wody na godzinę. Trzeba być pewnym jakości zastosowanych produktów, żeby uniknąć awarii podczas pracy w niskich temperaturach.
Rodzaje zraszaczy antyprzymrozkowych
Zamgławiacz Flipper
Zamgławiacz Flipper (model brązowy) – znany głównie ze skuteczności w ochronie winnic. Kąt zraszania 180 stopni, doskonale chroni wąskie i długie rzędy, a przy tym pozostawia suche międzyrzędzia. Można go także zamontować w sadach, gdzie korony drzew są wąsko prowadzone. Dzięki specyficznemu zakresowi działania (długo i wąsko) jest dużo oszczędniejszy w porównaniu do konwencjonalnych systemów zraszaczy pełnoobrotowych. Suche międzyrzędzia to oszczędność, a także wygoda dla pracowników i maszyn. Zmarznięte masy wody nie utrudniają dostępu do roślin po wyłączeniu systemu i rozmarznięciu. Ze względu na niskie zużycie wody (43 l/godz.) jest często jedynym rozwiązaniem w przypadku małych zasobów wody.
Zraszacz pełnoobrotowy VYR 33, Vyrsa
Zraszacz pełnoobrotowy, np. VYR 33 – należy do kategorii zraszaczy, które cieszą się dużą popularnością głównie ze względu na swoją skuteczność. Jest wielu producentów zraszaczy antyprzymrozkowych pełnoobrotowych, jednym z nich jest uznana hiszpańska firma Vyrsa, która ma w ofercie właśnie VYR 33. To zraszacz mosiężny, średniego zasięgu. Charakteryzuje się dużym promieniem działania, przy zachowaniu wysokiej sprawności i efektywności. Jest przy tym bardzo trwały i skuteczny. Przeznaczony do pracy przy wyższych ciśnieniach niż zwykłe zraszacze.
Mikrozraszacz Pulsar GyroNet
Pulsar GyroNet – to unikalny mikrozraszacz kompensujący ciśnienie o niskim natężeniu przepływu emitera i szerokim zakresie ciśnienia. Rozprowadza stosunkowo małe ilości wody na dużym zwilżonym obszarze. Stosowany z prędkością kilku impulsów na minutę Pulsar™ tworzy cienką warstwę lodu na drzewach. Zapewnia ciągłe podlewanie na dużym obszarze przez wiele godzin. Jest oszczędny, ponieważ został zaprojektowany specjalnie, żeby zużywać mniej niż 50–70% wody wymaganej przez systemy zraszaczy z pełnym pokryciem. Technologia pulsacyjna zapewnia doskonałe pokrycie wodą przy możliwie najniższym natężeniu przepływu – obniżając koszty operacyjne nawet o 30% w porównaniu z innymi systemami.
[table id=39 /]
Instalacja antyprzymrozkowa – przykłady obliczeń
Zraszacz Vyrsa (3 bary)
- 1 ha sadu na planie prostokąta o wymiarach 40 x 250 m wymaga zastosowania 27 zraszaczy o zasięgu 14,75 m. Każdy zużyje około 1,06 m3 wody/godz. Daje to mniej więcej 28,65 m3 wody/godz. 31 000 l/godz.: 60 min = 477,50 l/min. Taką pompę należy włażyć do studni głębinowej lub przy zbiorniku odkrytym.
Zraszacz Flipper
- Działa wzdłuż rzędu i podczas pracy nie zalewa całej powierzchni plantacji. W celu całkowitej ochrony trzeba zastosować odpowiedni sposób prowadzenia sadu. W przypadku zraszacza Flipper zużycie wody jest mniejsze, ale niestety skutkuje to słabszą ochroną. Na 1 ha sadu potrzeba około 390 zraszaczy, każdy zużyje 43 l wody/godz., co daje mniej więcej 16,5 m3 wody/godz. Jest to niemal o połowę mniej wody niż w przypadku użycia zraszacza Vyrsa.
Budowa instalacji
Prawidłowo zaprojektowana instalacja antyprzymrozkowa musi się składać się z:
- rury o odpowiedniej przepustowości
- dobrych zraszaczy (duży zasięg, sprawność, roszenie).
Rury dobrane na magistralę główną powinny mieć odpowiednią przepustowość wody, żeby nie zmniejszać prędkości jej przepływu. W przeciwnym razie następuje obniżenie ciśnienia wypływu wody, które do zraszaczy musi mieć co najmniej 3 bary.
Uzyskanie odpowiedniego ciśnienia na zraszaczu gwarantuje duży zasięg podawania wody na rośliny, które mają być chronione przed mrozem. Zraszacze dobiera się odpowiednio do ilości wody, którą ma się do dyspozycji, lub według potrzeb plantacji i możliwości finansowych. Im większy promień podawania wody, tym mniejszą liczbę zraszaczy należy zamontować.Najlepsze urządzenia rozbijają strumień wody na drobne krople, które szybciej i dokładniej pokrywają każdą część rośliny.
O ilości potrzebnych zraszaczy decyduje kształt plantacji. Rozmieszczając je, trzeba brać pod uwagę częściowe pokrywanie się ich zasięgu. Rośliny na całej plantacji muszą być pokrywane wodą jak najdokładniej. Często wymusza to zalewanie przestrzeni, na której nic nie rośnie.
Sposób montowania zraszaczy zależy od typu urządzenia i charakteru chronionej uprawy. W przypadku zraszaczy nadkoronowych typu Vyrsa najczęściej stosowany jest montaż na nyplach rurowych (do sadu – 3–4 m). Można również umieścić taki zraszacz przy ziemi, prosto w rurze PE, za pomocą opaski siodłowej. To w przypadku ochrony np. plantacji truskawkowych. Zraszacz Flipper ma uchwyt mocujący do słupów drewnianych lub betonowych, a połączony jest z magistralą za pomocą cienkiego wężyka o średnicy 7 mm.
Ochrona antyprzymrozkowa – jak stosować
System antyprzymrozkowy należy uruchomić przed wystąpieniem temperatury ujemnej. W tym celu trzeba monitorować zmiany w pogodzie.
Gdy termometry pokazują około 3°C na plusie, włącza się zraszacze. Ważne, żeby w momencie spadku temperatury do 0°C, rośliny już były pokryte lodem. Trzeba polewać ciągle, aż do ponownego rozmarznięcia pokrywy lodowej. Wtedy wiadomo, że ryzyko przemarznięcia minęło.
Kryterium powodzenia w walce z przymrozkami jest ich przewidywanie i odpowiednio wczesne podjęcie działań.
Katarzyna Byliniak